* Mali Hukuk Dergisi Ocak Şubat 2008 Sayısında Yayımlanmıştır.
YÖNETİM DÖNEMİ VE YÖNETİM DÖNEMİ HESAPLARI
A- GENEL OLARAK
Bütçe uygulamasının sona erdirilmesinde ve muhasebe kayıtlarının kapatılmasında genellikle iki yöntem uygulanır. Hesap dönemi yöntemi (egzersiz yöntemi), yönetim dönemi yöntemi (jestiyon yöntemi). 5018 sayılı Kanunda bu yöntemlerden ikincisi, yönetim dönemi yöntemi kabul edilmiştir.
Günümüzde terk edilmiş bulunan hesap dönemi yönteminde bir bütçe dönemi ile ilgili işlemler bütün oluşturur. Bütçe dönemi sona erse de o yıl içinde tamamlanamayan işlemler, sonuçlandırılmayan gelir ve giderler yeni yılın bütçe hesaplarıyla ilgilendirilmez ve eski yıl hesaplarına geçirilir. Buna karşılık, yönetim dönemi yönteminin uygulanmasında, hesaplar bütçe yılı itibariyle tutulur ve bütçe dönemi sonunda kapatılır. Yöntem, bütçenin yıllık olması ilkesi ile uyum içindedir. Bu yöntemin muhasebede sadeliğe olanak vermesi, bütçe yılı içinde eski yıllarla ilgili hesaplar tutulmasına gerek göstermemesi, hesap kapatma işlemlerinin çabuk sonuç vermesi, buna bağlı olarak da kesin hesapların çabuk çıkarılmasına olanak sağlaması gibi yararları vardır.[1]
Kamu mali yönetim sistemimizde, hesapların dönem sonunda kapatılmasında, yönetim dönemi yöntemi benimsenmiştir. Maliye kitaplarında, bütçe emaneti işlemleri ve mahsup dönemi işlemleri bu yöntemin istisnaları olarak belirtilir. Kanımızca mahsup dönemi işlemleri istisnadır. Bütçe emanetlerini bu kapsamda değerlendirmek mümkün değildir. Çünkü, bütçe emaneti işlemleri, hesapların dönem sonunda kapatılması yönteminden değil, işlemlerin muhasebeleştirilmesinde nakit veya tahakkuk usulünün kabul edilmesinden doğmaktadır. Mahsup dönemi işlemleri ise bu yöntemin bir istisnasıdır. Çünkü bu uygulamada mali yıl içinde verilen avans veya açılan kredilerden harcandığı halde belgeleri saymanlığa verilmemesi nedeniyle mahsubu yapılamayan tutarlar yeni yıla aktarılmakta, yeni yılda yapılan mahsuplar özel hesaplar aracılığıyla bir önceki yıla maledilmektedir. Bu nedenle mahsup dönemi işlemleri, hesap kapatma işlemlerinde kabul edilen yönetim dönemi yöntemin istisnasıdır.[2]
Bu açıklamalardan da anlaşılacağı gibi, mali yönetim sistemimizde, bütçe uygulamasının sona erdirilmesi ile ilgili olarak, mahsup dönemi işlemleri ile için getirilen istisna dışında, yönetim dönemi yöntemi benimsenmiştir.
B- YÖNETİM DÖNEMİ
1. Giriş
Yönetim dönemi, bir malî yılın başından sonuna kadar yapılan bütün işlemler ile malî yıl geçtikten sonra, mahsup dönemi içinde önceki malî yıla ilişkin olarak yapılan mahsup işlemlerini kapsar.
Yönetim dönemi hesabı, yönetim döneminde yapılan bütün malî işlemleri kapsayan malî tablo, defter ve cetveller ile sayım tutanaklarından oluşur. Görev başındaki muhasebe yetkilisi tarafından düzenlenen yönetim dönemi hesabı, mahsup dönemini takip eden bir aylık süre içinde mevzuatında belirtilen yetkili mercilere verilir. Yönetim dönemi hesabı dosyasının bir örneği de muhasebe biriminde muhafaza edilir.
2. Yönetim Dönemi Hesabı
Düzenlenen yönetim dönemi hesabı defter, cetvel ve tabloları ile Yönetmelik uyarınca düzenlenmesi gereken yıl sonu sayım tutanakları, mahsup dönemi sonu itibarıyla görev başında bulunan muhasebe yetkilisi tarafından yönetim dönemi hesabı adı altında oluşturulacak bir dosya ile en geç mahsup dönemini izleyen bir ay içinde Sayıştay Başkanlığına gönderilir. Ancak, hesapları yerinde incelemeye alındığı duyurulan muhasebe birimleri, Sayıştaya gönderecekleri yönetim dönemi hesabı dosyasını, görevli Sayıştay denetçisine teslim etmek üzere aylık hesap belgeleri, cetvel ve tablolarla birlikte muhasebe biriminde bekletir.
Yönetim dönemi hesabı dosyasının Sayıştay Başkanlığına gönderilmesinden sonra, tespit edilecek hata ve noksanlıklara ilişkin olarak muhasebe birimlerince yapılması gereken düzeltmeler için Maliye Bakanlığından izin alınır.
3. Yönetim Dönemi Hesabının Sayıştay’a Verilmesi
Yönetim dönemi hesabının verilmesi uygunluk denetiminin ve hesap yargısının temelini muhasebe birimi hesapları oluşturmaktadır.
5018 sayılı Kanunda muhasebe yetkililerinin Sayıştay’a karşı hesap verme sorumluluklarını düzenleyen açık bir hüküm bulunmamakla birlikte, Kanunun 61. maddesinde defter, kayıt ve belgelerin usulüne uygun olarak tutulmasından, muhafaza edilmesinden ve denetim için hazır bulundurulmasından muhasebe yetkililerinin sorumlu oldukları, aynı Kanunun 8. maddesinde de her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların, kaynakların muhasebeleştirilmesinden ve raporlanmasından sorumlu oldukları ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorunda oldukları belirtilmiştir. Muhasebe Yetkililerinin Eğitimi, Sertifika Verilmesi ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 36 ncı maddesinin ikinci fıkrasında da yönetim dönemi hesabı, görev başındaki muhasebe yetkilisi tarafından, mevzuatında belirtilen süre içerisinde yetkili mercilere verilir şeklinde düzenlenmiştir.
Anılan Kanun ve Yönetmelikteki bu hükümler karşısında, muhasebe yetkililerini Sayıştay’a hesap verme konusunda birinci derece sorumlu kabul etmek gerekir. Bu nedenle, Yönetim Dönemi hesabının verilmesi sırasında görevli olan muhasebe yetkilisi, yönetim dönemi dosyasını hazırlayarak Sayıştay’a göndermek zorundadır.
Yönetim dönemi hesabı dosyası doğrudan “Sayıştay Başkanlığı Genel Yazı İşleri Müdürlüğü-ANKARA” adresine gönderilecek, hesapları yerinde incelemeye tabi saymanlıklarca bu cetveller görevli Sayıştay denetçisine teslim edilmek üzere sarf evraklarıyla birlikte mahallinde saklanmalıdır.
Ayrıca, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde yönetim dönemi hesabı cetvellerinin Sayıştay Başkanlığı’na gönderildiğine ilişkin yazıların tarih ve sayıları bir yazı ile Muhasebat Genel Müdürlüğü Hesapları İnceleme Şubesine bildirilmelidir.
4. Yönetim Dönemi Hesabı Dosyası
Yönetim dönemi hesabı dosyası aşağıda sayılan defter, cetvel ve tablolardan oluşur:
a) Yevmiye Defteri
Yevmiye defteri, kayda geçirilmesi gereken işlemlerin, yevmiye tarih ve müteselsil numara sırasıyla, maddeler hâlinde düzenli olarak kaydedildiği defterdir. Açılış kaydı yapıldıktan sonra, günlük işlemler muhasebeleştirme belgelerine dayanılarak bu deftere kaydedilir. Yevmiye defterine işlemler, tarih ve yevmiye numarasına göre sıralı bir şekilde kaydedilir. Yevmiye defteri aşağıda görüldüğü gibidir.
b) Mizan Cetveli
Mizan cetveli, yevmiye defteri ile yardımcı defterlerden yararlanılarak ayrıntılı olarak ve ana hesap bazında her ayın sonu itibarıyla düzenlenir. Cetvelde; her hesabın borç ve alacak sütunlarındaki tutarların, yevmiye ve yardımcı defterlerindeki borç ve alacak toplamlarına ve borç sütunu toplamı ile alacak sütunu toplamının birbirine eşit olması gerekir.
Dönem sonu işlemleri yapılmadan önce geçici mizan düzenlenir ve bunu takiben dönem sonu işlemleri yapılır. Dönem sonu işlemleri tamamlandıktan sonra kesin mizan düzenlenir. Kesin mizanda faaliyet ve bütçe hesapları bakiye vermez.
Aşağıda mizan cetvelinin şekli yer almaktadır.
c) Bütçe Gelirlerinin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu
Kamu idarelerine ait bütçe gelirleri, bütçelerindeki sınıflandırmaya uygun olarak raporlanır. Bütçe gelirlerinin ekonomik sınıflandırılması tablosu, bütçe gelir hesapları hesap grubundaki hesaplardan yararlanılarak hazırlanır. Tablo, dönemler arası karşılaştırma yapılabilmesini sağlamak üzere son üç mali yıla ilişkin verileri kapsayacak şekilde hazırlanır.
Bütçe gelirlerinin ekonomik sınıflandırılması tablosu aşağıda yer almaktadır;
d) Bütçe Giderlerinin Kurumsal Sınıflandırılması Tablosu
Kamu idarelerine ait bütçe giderlerinin kurumsal düzeyde ekonomik dağılımını gösteren mali tablodur. Bütçe giderlerinin kurumsal sınıflandırılması tablosu, bütçe gider hesapları hesap grubundaki hesaplardan yararlanılarak hazırlanır. Tablo, dönemler arası karşılaştırma yapılabilmesini sağlamak üzere son üç mali yıla ilişkin verileri kapsayacak şekilde hazırlanır.
Bütçe giderlerinin kurumsal sınıflandırılması tablosu aşağıda yer almaktadır.
e) Bütçe Giderlerinin Fonksiyonel Sınıflandırılması Tablosu
Bütçe giderlerinin fonksiyonel sınıflandırılması tablosu, kamu idarelerinin temel fonksiyonları esas alınarak hazırlanır. Bütçe giderlerinin fonksiyonel sınıflandırılması tablosunda bütçe giderleri; genel kamu hizmetleri, savunma hizmetleri, kamu düzeni ve güvenlik hizmetleri, ekonomik işler ve hizmetler, çevre koruma hizmetleri, konut ve toplum refahı hizmetleri, sağlık hizmetleri, eğlence, kültür ve din hizmetleri, eğitim hizmetleri ve sosyal yardım hizmetleri alt sınıflarına ayrılır. Bütçe giderlerinin fonksiyonel sınıflandırılması tablosu, bütçe gider hesapları hesap grubundaki hesaplardan yararlanılarak hazırlanır. Tablo, dönemler arası karşılaştırma yapılabilmesini sağlamak üzere son üç mali yıla ilişkin verileri kapsayacak şekilde hazırlanır.
Bütçe giderlerinin fonksiyonel sınıflandırılması tablosu aşağıda yer almaktadır.
f) Bütçe Giderlerinin Finansal Sınıflandırılması Tablosu
Genel yönetime dahil kamu idarelerinin bütçe giderlerinin hangi kaynaklardan finanse edildiği, bütçe giderlerinin finansal sınıflandırılması tablosunda gösterilir. Bütçe giderlerinin finansal sınıflandırılması tablosu, bütçe gider hesapları hesap grubundaki hesaplardan yararlanılarak hazırlanır. Tablo, dönemler arası karşılaştırma yapılabilmesini sağlamak üzere son üç mali yıla ilişkin verileri kapsayacak şekilde hazırlanır.
Bütçe giderlerinin finansal sınıflandırılması tablosu aşağıda yer almaktadır.
g) Bütçe Giderlerinin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu
Kamu idarelerine ait bütçe giderleri, bütçelerindeki ekonomik sınıflandırmaya uygun olarak raporlanır. Bütçe giderlerinin ekonomik sınıflandırılması tablosu, bütçe gider hesapları hesap grubundaki hesaplardan yararlanılarak hazırlanır. Tablo, dönemler arası karşılaştırma yapılabilmesini sağlamak üzere son üç mali yıla ilişkin verileri kapsayacak şekilde hazırlanır.
Bütçe giderlerinin ekonomik sınıflandırılması tablosu aşağıda yer almaktadır.
h) Bütçe Giderleri ve Ödenekler Tablosu
Bütçe giderleri ve ödenekler tablosu, yapılan bütçe giderleri ile gelen ödenekler, ödeneklerden kullanılanlar ve tenkis edilenler ile ödenek üstü harcamayı gösterecek şekilde bütçe hesapları ana hesap grubundaki bütçe gider hesaplarından ve nazım hesaplar ana hesap grubundaki ödenek hesaplarından yararlanılarak hazırlanır.
Bütçe giderleri ve ödenekler tablosu aşağıda yer almaktadır.
ı) Bütçe Gelirleri Tahakkuk Artıklarından Zamanaşımına Uğramış Olanlara İlişkin Ayrıntı Cetveli
Yönetim dönemi dosyasına tahakkuk artıklarından (faaliyet alacakları hesap gruplarına kayıtlı alacaklardan) tahsil edilemeyip zamanaşımına uğramış olanlara ilişkin ayrıntı cetveli düzenlenmektedir.
Bu cetvele, yönetim dönemi hesabı verilen malî yılın sonuna kadar zamanaşımına uğramış tahakkuk artıkları ayrıntılı olarak kaydedilir. Zamanaşımına uğramış tahakkuk artıkları cetvele, mükellefler ve gelir çeşitlerine göre kaydedilir.
Bu cetvel aşağıda yer almaktadır.
j) Sayıştay İlamları Cetveli
Bu cetvele, Sayıştay’ca tazmin hükmedilen tutarlara ilişkin ilamın yılı ve numarası, borçlunun adı ve soyadı, sorumlular adına ortaklaşa ve zincirleme hüküm verilen hâllerde sorumluların ad ve soyadları, borç tutarı, ilamın kesinleştiği yıl, yapılan tahsilat, silme, düşme veya terkin işlemleri ile kalan borç tutarı sütun başlıklarına göre kaydedilir. Borçların izlenmesine ait son durum açıklama sütununda belirtilir.
Sayıştay ilamları cetveli aşağıda yer almaktadır.
Bütçe gelirleri tahakkuk artıklarından zamanaşımına uğramış olanlara ilişkin ayrıntı cetveli ve Sayıştay ilamları cetveli birer nüsha fazla düzenlenerek en geç mahsup dönemini izleyen bir ay içinde gerek merkezde gerekse yerinde incelemeye tabi muhasebe birimlerince yönetim dönemi hesabı dosyasından ayrı olarak bir yazı ile Sayıştay Başkanlığına gönderilir.
k) Yönetim Döneminde Görev Yapan Muhasebe Yetkililerine Ait Liste
Yönetim döneminde görev yapan muhasebe yetkililerine ait aşağıdaki liste düzenlenerek Yönetim Dönemi Hesabına konulur. Yönetim dönemi hesabı, hesabın verilmesi sırasında görevli olan muhasebe yetkilisi tarafından hazırlanır ve ilgili yerlere gönderilir.
Yönetim döneminde görev yapan muhasebe yetkililerine ait liste aşağıdadır;,
l) Yıl Sonu Sayım Tutanakları
Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdarelerinin muhasebe birimlerinin kasa, vezne ve ambarlarında bulunan hazır değerler, değerli kâğıtlar, menkul kıymet ve varlıklar ile teminat mektubu gibi değerleri, malî yılın son günü itibarıyla sayılmak zorundadır. Sayım kurullarının yapmış oldukları sayımlar sonucunda elde edilen sonuçlar tutanaklara bağlanmaktadır. Bu tutanaklar örneğine uygun olarak ikişer nüsha düzenlenerek, yönetim dönemi hesabı dosyasına konulmaktadır.
Sayımlar, muhasebe yetkilisinin başkanlığı altında muhasebe yetkilisi yardımcısı veya şef ve veznedardan oluşturulacak sayım kurulları tarafından yapılır.
Muhasebe birimlerinde ve muhasebe yetkilisi mutemetliklerinde yıl sonunda yapılan sayımlarda;
1- Kasadaki paralar için “Kasa Sayımı Tutanağı”
2- Bankadaki paralar için “Banka Mevcudu Tespit Tutanağı”
3- Alınan çekler için “Alınan Çekler Sayım Tutanağı”
4- Kişilere ait olanlar dâhil menkul kıymet ve varlıklar ve teminat mektupları sayımında “Menkul Kıymet ve Varlıklar/Teminat Mektupları Sayım Tutanağı”
5- Değerli kâğıtların sayımında, büyük ve küçük ambar için ayrı ayrı “Değerli Kâğıtlar Sayım Tutanağı”
kullanılır.
C- AYLIK HESAP BELGELERİ
Aylık hesap belgeleri, muhasebe birimlerince aşağıda açıklandığı şekilde sınıflandırılarak ayrı ayrı zarflara konulur. Zarfların üzerlerine muhasebe biriminin adı, belgelerin çeşidi, ilgili olduğu ay ve yıl ile adedi yazılır.
a) Daireler itibarıyla bütçe giderleri ile geçen yıl bütçe mahsuplarına ait belgeler,
b) Kasa veya bankaca yapılan tahsilata ait belgeler ile bankadan alınan banka hesap özet cetvelleri,
c) Ön ödemelere ait belgeler,
ç) Kişilerden alacaklar hesabına borç kaydedilen paralara ait belgeler ve kayıt silme emirleri,
d) Alınan depozito ve teminatlar hesabı, emanetler hesabı, ödenecek sosyal güvenlik kesintileri hesabı, fonlar veya diğer kamu idareleri adına yapılan tahsilat hesabı ve kamu idareleri payları hesabından yapılan ödemelere ait belgeler,
e) Muhasebe birimleri arası işlemler hesabı ve nakit hareketleri hesabına ait belgeler,
f) Menkul kıymetler, teminat ve garanti mektupları ile şahsi kefalete ilişkin belgelerin alınması ve iadesine ilişkin belgeler,
g) Diğer hesaplara ait belgeler.
Sayıştay Başkanlığı ve Maliye Bakanlığınca türleri ve gönderilme esasları belirlenecek aylık hesap belgeleri, cetvel ve tabloları, genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerince Sayıştay Başkanlığına verilmek üzere ay sonlarında Bakanlığa, kapsama dâhil diğer idarelerce doğrudan Sayıştay Başkanlığına gönderilir. Ancak, hesapları Sayıştay’ca yerinde incelemeye alınacağı Bakanlıkça duyurulan muhasebe birimleri, aylık hesap belgeleri ile cetvel ve tabloları görevli Sayıştay denetçisine teslim etmek üzere mühürlü torbalar içerisinde bekletirler.
Aylık hesap belgelerinin muhasebe birimlerince Sayıştay’a gönderilmesinden sonra denetim elemanları, adlî ve idarî mahkemeler ile soruşturmacılar tarafından incelenmesi gerekli görüldüğü takdirde ilgili belgeler, ait oldukları yıl, ay ve yevmiye numaraları ile tutarlarını gösteren bir yazıyla genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerine ait olanlar Maliye Bakanlığından, kapsama dâhil diğer kamu idarelerine ait olanlar ilgili kamu idaresinden istenir. Bu yazıya, mahkeme karar veya tutanağının bir sureti ile denetim elemanları dışındaki soruşturmacıların soruşturma onayının bir sureti bağlanır. İnceleme işi tamamlanan belgeler hiç bir surette alıkonulmayarak aynen ilgisine göre Bakanlığa ya da ilgili kamu idaresine gönderilir. Konuyla ilgili olarak düzenlenen rapor veya verilen kararın bir sureti de ilgisine göre Maliye Bakanlığına ya da ilgili kamu idaresine gönderilir.
Sayıştay’a gönderilmiş bulunan belgelerin asılları her ne sebeple olursa olsun Sayıştay’dan doğrudan istenemez.
İdarî inceleme nedeniyle ya da muhasebe kayıtlarındaki herhangi bir yanlışlığın düzeltilmesi için bazı bilgilerin alınması veya aranılmasına gerek görüldüğü takdirde, yapılacak incelemenin niteliği yazılacak yazıda ayrıntılı olarak açıklanır ve buna ait belge ve cetvelin hangi yıl ve aya ait olduğu ve yevmiye numarası ile tutarı gösterilmek suretiyle, genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri için Bakanlıktan, kapsama dâhil diğer kamu idareleri için ilgili kamu idaresinden istenir.
D- DÖNER SERMAYELİ İŞLETMELERDE YÖNETİM DÖNEMİ HESABI
1. Genel Olarak
Yönetim dönemi, bir malî yılın başından sonuna kadar yapılan bütün işlemleri kapsar. Yönetim dönemi hesabı, yönetim döneminde yapılan bütün malî işlemleri kapsayan malî tablo, defter ve cetveller ile sayım tutanaklarından oluşur. Görev başındaki muhasebe yetkilisi tarafından düzenlenen yönetim dönemi hesabı, hesap döneminin bitiminden itibaren Şubat ayı sonuna kadar mevzuatında belirtilen yetkili mercilere verilir. Yönetim dönemi hesabı dosyasının bir örneği de muhasebe biriminde muhafaza edilir.
2. Döner Sermayeli İşletmelerin Yönetim Dönemi Hesabı Dosyası
Düzenlenen yönetim dönemi hesabı; defter, cetvel ve tablolar ile bu Yönetmelik uyarınca düzenlenmesi gereken yıl sonu sayım tutanakları, hesap dönemi sonu itibarıyla görev başında bulunan muhasebe yetkilisi tarafından yönetim dönemi hesabı adı altında oluşturulacak bilanço ve ekleri bir dosya ile birlikte Şubat ayı sonuna kadar, Sayıştaya gönderilir. Ancak, hesapları yerinde incelemeye alındığı duyurulan muhasebe birimleri, Sayıştaya gönderecekleri yönetim dönemi hesabı dosyasını, görevli Sayıştay denetçisine teslim etmek üzere aylık hesap belgeleri, cetvel ve tablolarla birlikte muhasebe biriminde bekletir.
Asılları Sayıştay’a gönderilen yönetim dönemi cetvel ve tablolarından yevmiye defteri dışındakilerin onaylı birer örnekleri Maliye Bakanlığına ve bağlı bulundukları idareye gönderilir.
Yönetim dönemi hesabı aşağıda sayılan defter, cetvel ve tablolardan oluşur:
a) Dönem sonu faaliyet raporu
1) Bilanço
2) Gelir Tablosu
3) Satışların Maliyeti Tablosu
4) Sermaye Hareketleri Tablosu
5) Nakit Akım Tablosu
b) Geçici ve kesin mizanlar
c) Envanter defterinin bir örneği ve ekli tutanaklar
ç) İşletme bütçesi
d) Yevmiye defteri
e) Döner sermayeli işletmeler yıllık gayrisafi hasılat ve kâr bildirimi
f) Sayıştay ilamları cetveli
Yönetim dönemi hesabı dosyasına ise yukarıda açıklanan defter ve raporların yanı sıra sayım tutanakları ve “Yönetim Döneminde Görev Yapan Muhasebe Yetkililerine Ait Liste” de eklenir.
Yönetim dönemi hesabı dosyasının Sayıştay’a gönderilmesinden sonra, tespit edilecek hata ve noksanlıklara ilişkin olarak muhasebe birimlerince yapılması gereken düzeltmeler için Maliye Bakanlığından izin alınır.
Sayıştay ilamları cetveline, Sayıştay’ca tazmin hükmedilen tutarlara ilişkin ilamın yılı ve numarası, borçlunun adı ve soyadı, sorumlular adına ortaklaşa ve zincirleme hüküm verilen hâllerde sorumluların ad ve soyadları, borç tutarı, ilamın kesinleştiği yıl, yapılan tahsilat, silme, düşme veya terkin işlemleri ile kalan borç tutarı sütun başlıklarına göre kaydedilir. Borçların izlenmesine ait son durum açıklama sütununda belirtilir. Sayıştay ilamları cetveli birer nüsha fazla düzenlenerek en geç hesap dönemi sonunda gerek merkezde gerekse yerinde incelemeye tabi muhasebe birimlerince yönetim dönemi hesabı dosyasından ayrı olarak bir yazı ile Sayıştay’a gönderilir.
E- TAŞINIR YÖNETİM HESABI
1. Genel Olarak
Bütçe uygulamasına ilişkin Yönetim Dönemi Hesabı dışında mal yönetim dönemi hesabının da verilmesi gerekmektedir. Bu konudaki düzenlemeler Taşınır Mal Yönetmeliğinde yapılmıştır. Taşınır Mal Yönetim Hesabı harcama yetkilileri tarafından Sayıştay’a verilecektir.
Taşınır yönetim hesabı aşağıdaki cetvellerden oluşur:
a) Yıl sonu sayımına ilişkin Sayım Tutanağı,
b) Taşınır Sayım ve Döküm Cetveli,
c) Harcama Birimi Taşınır Yönetim Hesabı Cetveli; Müze/Kütüphane Yönetim Hesabı Cetveli,
d) Yıl sonu itibarıyla en son düzenlenen Taşınır İşlem Fişinin sıra numarasını gösterir tutanak.
2. Taşınır Yönetim Hesabının Hazırlanması
Taşınır yönetim hesabı aşağıda açıklandığı şekilde hazırlanır ve ilgili yerlere gönderilir:
a) Taşınır kayıt ve kontrol yetkililerince, sayım kurulu tarafından onaylanan Taşınır Sayım ve Döküm Cetveline dayanılarak ilgisine göre üç nüsha Harcama Birimi Taşınır Yönetim Hesabı Cetveli, Müze Yönetim Hesabı Cetveli veya Kütüphane Yönetim Hesabı Cetveli düzenlenir. Bünyesinde tarihi veya sanat değeri olan taşınırlar ile kütüphane materyalleri bulunan kamu idareleri söz konusu cetvellerden ilgili olanını ayrıca düzenlerler.
b) (a) bendine göre düzenlenecek cetvellerin ekine Taşınır Sayım ve Döküm Cetveli eklenir ve harcama yetkilisinin onayına sunulur. Harcama yetkilisince, Cetvelin Taşınır Sayım ve Döküm Cetveline uygunluğu kontrol edilerek muhasebe yetkilisine gönderilir.
c) Muhasebe yetkilisi, gönderilen cetvellerdeki kayıtları muhasebe kayıtlarıyla karşılaştırıp uygunluğunu onaylar ve harcama yetkilisine geri gönderir.
3. Taşınır Yönetim Hesabının Verilmesi
Taşınır Mal Yönetmeliği hükümlerine göre Taşınır Yönetim Hesabı harcama yetkilileri tarafından verilmektedir. Harcama yetkilisi, muhasebe yetkilisince onaylanmış cetvellerin bir nüshasını, Sayıştay’ca belirlenecek sürelerde, yıl sonu sayım tutanağı, sayım ve döküm cetveli ve yıl sonu itibarıyla en son düzenlenen Taşınır İşlem Fişinin sıra numarasını gösterir tutanak ile birlikte Sayıştay’a, gönderecektir.
Harcama Yetkilisi ayrıca, Sayıştaya gönderilecek Taşınır Yönetim Hesabının bir nüshasını ise malî yılı takip eden ay sonuna kadar ilgili taşınır konsolide görevlisine gönderecektir.
Cetvellerin birer nüshası da harcama biriminde muhafaza edilir. Kamu idarelerinin yurt dışı teşkilatlarının taşınır yönetim hesabı merkez teşkilatları aracılığıyla Sayıştay’a gönderilir.
Taşınır Yönetim Hesabının verilmesi ile ilgili hali hazırda iki sorun mevcuttur. Birinci sorun; Taşınır Mal Yönetmeliği bir kamu idaresi Taşınır Yönetim Dönemi Hesabı yaklaşımını benimsememiş her bir harcama yetkilisinin kendi Taşınır Yönetim Dönemi Hesabını kendisinin Sayıştaya vermesini benimsemiştir. Hali hazırda bütçe, muhasebe ve harcama belgelerine ilişkin Kamu İdaresinin tamamına ilişkin Yönetim Dönemi Hesabı, Hesabın verilmesi sırasında görevli olan muhasebe yetkilisi tarafından hazırlanarak Sayıştay’a gönderilmek zorundadır. Taşınır Yönetim Dönemi Hesabının verilmesinde bu toplulaştırılmış kamu idaresi yaklaşımından vazgeçilmiştir. Bu düşüncenin nedenleri anlaşılabilse de uygulanması mümkün değildir.
Şöyle ki, yüzbinin üzerindeki harcama birimi kendi kamu idaresinden bağımsız hesabını Sayıştaya nasıl gönderecektir, Sayıştay bunları nasıl tasnif edip nasıl inceleyecektir. Kamu idaresi muhasebe ve mali tablolarıyla karşılıklı olarak incelemek istediği hususları nasıl ayırt edecektir.
İkinci sorun, Sayıştayın Yönetmeliğin yayınlanmasından bu yana bir yıl geçmiş olmasına karşın, Taşınır Yönetim Dönemi Hesabının verilmesine yönelik henüz herhangi bir düzenleme yapmamasından kaynaklanmaktadır. Sayıştay, Taşınır Yönetim Dönemi Hesabının en geç hangi tarihe kadar verileceğini; Hesabın kim tarafından nasıl verileceğini acilen ortaya koymalıdır.
[1] Erkan Karaarslan, Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdareleri İçin Dönemsonu Uygulamaları, Mahalli İdareler Teknoloji Araştırma Geliştirme Derneği Yayını No: 4, 2.B.Ankara, Kasım 2007s.491
[2] Fikri Uçak, Genel Muhasebe Kanunu, Ankara-1999.s.37
