YAKLAŞIK MALİYETİN BİLİNMESİ DİYE BİR SUÇ VAR MIDIR?
Dr. Erkan Karaarslan
Genel Olarak;
(1) Yaklaşık maliyetin bilinmesi diye bir suç yoktur. Bu çerçevede yaklaşık maliyeti bilmek diye bir suçta yoktur. Açıklayalım, konuşalım. Türk Ceza Kanunu’nun 235. Maddesinin 2. Fıkrasının b bendi; “Tekliflerle ilgili olup da ihale mevzuatına veya şartnamelere göre gizli tutulması gereken bilgilere başkalarının ulaşmasını sağlamak.” şeklindedir. Görüldüğü üzere yaklaşık maliyetin bilinmesi değil, bilinmesini sağlamak bir suç oluşturur. Bu çerçevede gizli olan yaklaşık maliyetin bilinmesini sağlamak suçu, bu gizli bilgiye sahip olan imtiyaz sahibi kamu görevlilerine özgülendirilmiştir. Uygulamada, istekli olan kişiler hakkında ya da bu konuda hiçbir görevi olmayan memur ya da kişiler hakkında özensiz bir şekilde kullanılmış olsa da, gizli olan yaklaşık maliyeti bilmek şeklinde bir suç yoktur. Bu ifadelerin, bu denli hoyrat kullanımının nedeni Türk Ceza Kanununu bilmesi gerektiği halde bilmeyenlerin muteber kabul edilen söylemleridir.
(2) Kamu İhale Kurumunca yayımlanan Kamu Alımları İzleme Raporuna göre hizmet alımı ile gerçekleştirilenlerde ortalama ihale bedelinin yaklaşık maliyete oranı % 93 olarak gerçekleşmiştir (Kamu Alımları İzleme Raporu 8. Sayfa).
Yaklaşık Maliyetin Mevzuatımıza Göre Belirlenme Usulü;
(3) Konunun Mevzuatı Hizmet Alım İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin "Yaklaşık maliyetin hesaplanmasına esas miktar ve fiyatların tespiti" Başlıklı 8. maddesinde açıklanmıştır. Bu mevzuata göre, yaklaşık maliyetin belirlenmesinde, sabit ve kesin yöntemler bulunmamaktadır. İdareler belirledikleri herhangi bir yöntemle, ihale sürecine de dahil olmayan bu idari işlemi (ihale süreci ihale onay belgesinin düzenlenmesi ile başlamaktadır.) yerine getirmektedir. Yaklaşık maliyetin belirlenmesi için ne teklif alma (proforma fatura) zorunluluğu ne de 3 yerden teklif alma gibi, teklif sayısı zorunluluğu vardır. Olmayan zorunluluklar üzerine iddia ve suçlamalar geliştirilemez. Yaklaşık maliyeti belirlemek için sorulan fiyatlara verilen cevaplar gerek kamu ihale mevzuatı açısından gerekse ceza mevzuatı açısından teklif değildir. Zira bu anılan tutarlar ne teklif vereni ne de teklif alanı bağlayıcılığı olmayan, kullanılması da zorunlu olmayan dokümanlar niteliğindedir.
(4) Hem Yönetmeliğe göre hem de uygulama da Yaklaşık Maliyet Hesaplanması için önerilen (zorunlu olmamakla beraber) sıralama;
1. Olarak, Mümkünse Kamu kurum ve kuruluşlarınca işin niteliğine göre belirlenmiş fiyatların dikkate alınması, (DMO fiyatları gibi, Bayındırlık poz fiyatları gibi kamu kuruluşlarınca belirlenmiş fiyatlardır. Bu iş için bu yönde bir fiyat yoktur.)
2. Olarak, İhaleyi yapan idare veya diğer idarelerce gerçekleştirilmiş benzer fiyatların dikkate alınması, (İdare kendi önceki hizmet alımlarını ya da EKAP üzerinde yer alan ihaleleri dikkate alarak Davet edeceği firmaları ve fiyatları belirler.)
3. Olarak, Piyasadan fiyat araştırması yoluyla elde edilecek fiyat tekliflerinin aritmetik ortalamasının alınması,
4. Olarak, Uzman bilirkişi ve ekzpertislerden fiyat sorgulaması yapılması,
5 Olarak da, Bütçe Uygulaması veya Sağlık Uygulama Tebliği gibi kamusal fiyatların kullanılmasıdır.
Üç Firmadan İkisinin Teklifleri Bilinmiş Olsa Üç Firma Ortalamasının Bilinmesi Mümkün mü;
(5) Yaklaşık maliyet için proforma fatura alınan 3 firmadan 2’sinin proforma fatura tutarları bilinmiş olsa dahi, 3. Firmanın teklifi bilinmediği için yaklaşık maliyetin bilinmesi mümkün olmaz. Bu matematik biliminin bir gerçeğidir. Basitçe ve matematik olarak ifade etmek gerekirse Bilinen 1. ve 2. Firmanın teklifi 100 Birim olduğunda bilinmeyen 3. Firmanın teklifi ile sonsuz sayıda alternatifi olan bir bilinmeyen oluşacaktır. 3. Firma 190 dediğinde aritmetik ortalama 130 TL; 40 dediğinde ise 80 TL olacaktır.
