TÜM BELEDİYELERİN YANLIŞ YAPMASI MÜMKÜN MÜ?

BELEDİYELERİN BORÇLANMASI VE FAİZ GİDERLERİNİN ANALİZİ

Ülkemizde ki tüm belediyelerin yanlış yapmış olması mümkün mü? Bu soruya mantıken herkes hayır diye cevap verir. Ama cevabı evet…

Son söyleyeceğimizi baştan söyleyelim. Belediyelerin yurtiçinde İller Bankası dışında bir yerden, bir bankadan bir finans kurumundan borçlanması mümkün değildir.

Belediyelerin hali hazırda bankalardan aldıkları borçlarının hiçbirisinin yasal dayanağı yoktur ve mevzuatımıza göre de mümkün değildir. Yazımızı okuyanların nasıl, ama biz kamu ve özel bankalardan yıllardan bu yana kredi alıyoruz dediklerini duyar gibiyim.

İsterseniz konunun mevzuatını birlikte okuyup birlikte inceleyelim. Belediyelerin borçlanması 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 68. Maddesinde düzenlenmiştir. Şimdi bir mevzuat maddesini birlikte analiz edelim.

“ Belediye, görev ve hizmetlerinin gerektirdiği giderleri karşılamak amacıyla aşağıda belirtilen usûl ve esaslara göre borçlanma yapabilir ve tahvil ihraç edebilir.” Denilmektedir. Buna göre anacak va ancak aşağıda sayılan usullere göre borçlanma yapılabilir. Neymiş bu usuller birlikte bakalım.

“a) Dış borçlanma, 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun hükümleri çerçevesinde sadece belediyenin yatırım programında yer alan projelerinin finansmanı amacıyla yapılabilir.” denilmektedir. Maddenin a bendi Dış Borçlanmayı düzenlemekte ve bunun 4749 sayılı Kanun çerçevesinde ve ancak yatırım programında yer alan projelerin finansmanı için yapılabileceği hüküm altına alınmıştır.

“b) İller Bankasından yatırım kredisi ve nakit kredi kullanan belediye, ödeme plânını bu bankaya sunmak zorundadır. İller Bankası hazırlanan geri ödeme plânını yeterli görmediği belediyenin kredi isteklerini reddeder.” denilmek suretiyle, İller Bankasından kullanılacak kredinin usul ve esasları belirlenmektedir.

“c) Tahvil ihracı, yatırım programında yer alan projelerin finansmanı için ilgili mevzuat hükümleri uyarınca yapılır.” denilmektedir. Maddenin c bendi ile Tahvil ihracının yatırım programında yer alan projeler için yapılabileceği hüküm altına alınmıştır.

“d) Belediye ve bağlı kuruluşları ile bunların sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları şirketlerin, faiz dâhil iç ve dış borç stok tutarı, en son kesinleşmiş bütçe gelirleri toplamının 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’na göre belirlenecek yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarını aşamaz. Bu miktar büyükşehir belediyeleri için bir buçuk kat olarak uygulanır.

e) Belediye ve bağlı kuruluşları ile bunların sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları şirketler, en son kesinleşmiş bütçe gelirlerinin, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’na göre belirlenecek yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarının yılı içinde toplam yüzde onunu geçmeyen iç borçlanmayı belediye meclisinin kararı; yüzde onunu geçen iç borçlanma için ise meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın onayı ile yapabilir.

f) Belediyelerin ileri teknoloji ve büyük tutarda maddî kaynak gerektiren alt yapı yatırımlarında Cumhurbaşkanı’nca kabul edilen projeleri için yapılacak borçlanmalar (d) bendindeki miktarın hesaplanmasında dikkate alınmaz. Dış kaynak gerektiren projelerde Hazine Müsteşarlığının görüşü alınır.”

Denilmek suretiyle, maddenin d,e ve f bentlerinde borçlanma limit ve kuralları belirlenmiştir.

“Yukarıda belirtilen usûl ve esaslara aykırı olarak borçlanan belediye yetkilileri hakkında, fiilleri daha ağır bir cezayı gerektirmeyen durumlarda 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun görevi kötüye kullanmaya ilişkin hükümleri uygulanır.” Denilmek suretiyle, a,b,c,d,e, f bentlerine aykırı davranan belediye yetkilileri hakkında Görevi kötüye kullanmaya ilişkin hükümlerin uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.

Bu hükümlere göre belediyeler yatırım programında yer alan projeleri için dış borçlanmaya gidebilir tahvil ihraç edebilir. İller Bankasından da yatırım kredisi ya da nakit kredisi kullanabilir. Bunun dışında bir borçlanmaya gidemez bunun dışında borçlanmaya giden belediye yetkilileri 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 68. Maddesine aykırı davranmış yine bu madde de tanımlanan hükme göre görevlerini kötüye kullanmışlardır. Bu yazdıklarım benim düşüncelerim değil ve doğru da bulmuyorum ancak mevzuatımız böyle düzenlenmiştir ve herkesi bağlayıcı niteliktedir.

Belediyelerin Borç Faiz Ödemeleri

Sayıştay Raporları üzerinden 2019 yıl sonu itibari ile 30 Büyükşehir Belediyesinin bütçe geliri, bütçe gideri,faiz giderleri ve Faiz giderlerinin bütçe gelirlerine oranının yer aldığı şahsımın oluşturduğu tablo aşağıda yer almaktadır.

Tabloda bütçe gelirlerinin Yüzde % % 5’inin altında ki bir kısmını faize harcayan sadece 7 belediye varken; elde ettiği her 100 tL gelirin 15 Tl ve üzerinde ki kısmını faiz olarak ödeyen 6 belediye bulunmaktadır. Faiz geliri/Bütçe geliri oranı en yüksek olan Denizli BŞB’de vatandaştan topladığı her 4 TL gelirin 1 TLsini faiz ödemesi olarak bankalara vermektedir. Gerçekten yazık…

Faiz Giderlerini Kim Kontrol Edecek ve Kim Dur Diyecek

Bugün bir belediye sadece 10.000 TL’lik bir mal, hizmet ya da yapım işi alacak olsa çok ciddi bir prosedürle bu alımı yapabilmekte ve bu alımlar pekçok denetime tabi tutulmaktadır.

Oysa, 2019 yılında sadece 30 BŞB’nin faiz giderleri toplamı 4 milyar TL’nin üzerindedir. Bu ödenen faizlerin gerekli olup olmadığı, uygun koşullarda alınıp alınmadığı, mevzuata uygun olup olmadığı hiçbir denetime tabi tutulmamakta hiçbir prosedüre bağlı kalmaksızın alınan borçlara ödenmektedir. Tekrar söylüyorum gerçekten yazık…

İllerde yapılabilecek nice yatırıma ödenmesi gereken kaynaklar faiz giderlerine aktarılmaktadır. Yapılması gereken belediyelerin hali hazırda almaları gerektiği halde almaları gelirleri almaları ve faize dayalı finansmandan vazgeçmeleridir.

Dr. Erkan Karaarslan