* İdari ve Mali Mevzuat Dergisi Mart 2011 Sayısında Yayımlanmıştır.
TAŞINIR MAL BAĞIŞ VE YARDIMI İLE GEÇİCİ TAHSİS
Erkan KARAARSLAN
Muhasebat Başkontrolörü
A- GENEL OLARAK
Taşınırlar 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununda kamu kaynakları arasında sayılmış, Kanunun 8 inci maddesinde de, her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların kaynakların etkili, ekonomik, verimli olarak elde edilmesinden ve kullanılmasından sorumlu ve bu hususlarda yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorunda oldukları hükme bağlanmıştır.
Kamu hizmetlerinin, idarelerin bütçelerine konulan ödeneklerle, mevzuatla belirlenmiş ilke ve amaçlara uygun olarak gerçekleştirilmesi; kamu hizmetlerinin istenilen düzeyde ve kalitede sunulabilmesi için ihtiyaçların stratejik planlara, yıllık amaç ve hedefleri ile performans göstergelerine dayanılarak planlanması ve bütçelendirilmesi; bütçe kaynaklarının etkin, verimli ve ekonomik bir şekilde kullanılması gerekmektedir.
Bu çerçevede; kamu idareleri ancak kendi ihtiyaçları için taşınır edinebilirler ve bunları etkin, verimli ve ekonomik bir şekilde kullanmakla yükümlüdürler. Mevcut mevzuat hükümleri çerçevesinde diğer bir idarenin ihtiyacını temin amacıyla taşınır edinemezler.
Ancak belirli koşullarda taşınırların kamu idarelerine bedelsiz verilmesi, başka kamu idarelerine alınması ya da geçici olarak tahsisi mümkündür.
Bu bölümde, kamu idarelerinin taşınır bağış, yardım, devir ve tahsis işlemleri çeşitli açılardan değerlendirilecektir. Öncelikle Taşınır Mal Yönetmeliği kapsamında kamu idarelerinin kimlere hangi koşullarda bedelsiz taşınır devri yapacağı incelenecek devamında özel kanunlarda ve teşkilat kanunlarında bu konuda yer alan hükümler değerlendirilecektir. Son olarak diğer bir kamu idaresine yapılan geçici tahsis konusu ele alınacaktır.
Hemen belirtmek gerekir ki bu bölümde incelenen bağış ve yardım yöntemleri birbirini bütünleyen birlikte aranacak yöntemler değil birbirinin alternatifi olan yöntemlerdir.
Kamu idareleri bu bölümde belirtilen yöntemlerden kendileri açısından en uygun olanı tercih ederek taşınırlarını bağışlayabilirler.
B- TAŞINIR MAL YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDA YAPILAN BAĞIŞ VE YARDIMLAR
Genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile bu idarelere bağlı döner sermayeli işletmeler Taşınır Mal Yönetmeliği kapsamında sadece bu kapsamdaki diğer kamu idarelerine bedelsiz devirde bulunabilir yani bağış ve yardım yapabilir.
Kamu idarelerinin elinde bulunan taşınırların diğer kamu idarelerine bedelsiz devredilebilmesi için;
a) Taşınırın kayıtlara alınış tarihi itibarıyla beş yılını tamamlamış olması,
b) Taşınırın kullanılmasına devreden idarenin ihtiyaç duymaması,
c) Devralan idarece söz konusu taşınıra ihtiyaç duyulması,
d) Devralacak idareye bakım ve onarım masrafları nedeniyle ekonomik olmayan malî külfetler getirilmemesi ve kullanılmasında yarar görülmesi,
gerekmektedir.
Burada dikkat edilmesi gereken husus diğer kamu idareleri ile ilgili bedelsiz devre ilişkin kurallar getirilmiş ancak kamu idaresinin kendi içinde yapacağı işlemlerde bu türden koşullar ortaya konulmamıştır. Dolayısıyla Taşınır İşlem Fişi düzenlemek suretiyle herhangi bir koşul bulunmaksızın kamu idaresi içinde taşınır devri mümkündür.
“Başka bir kamu idaresi” ya da “kendi kamu idaresi” kavramları Taşınır Mal Yönetmeliği’nde anlam bulmamaktadır. Bu durumda 5018 sayılı Kanun ve kamu tüzel kişiliği birlikte değerlendirilerek kamu idaresi kavramı netleştirilmesi gerekmektedir.
Kamu idareleri, bedelsiz taşınır devrinde aşağıdaki esaslara da uyacaklardır:
a) Taşınırların, öncelikle ilgili kamu idaresi bünyesindeki harcama birimleri arasında devredilmesi esastır.
b) Beş yılını tamamladığı halde devralmak isteyen idare açısından bakım, onarım ve taşıma giderleri nedeniyle ekonomik olmayan ve kullanılmasında fayda görülmeyen taşınırlar devir işlemine konu edilmeyecek, bu tür taşınırlar, kuruluşların tabi oldukları mevzuat hükümlerine göre satılmak veya imha edilmek suretiyle tasfiye edilecektir. Satış ve imha işleminde özel mevzuat hükümleri öncelikle dikkate alınacaktır.
c) Devir işlemine konu olan taşınıra adalet teşkilatı ve eğitim kurumlarından talep olması halinde öncelik bu kurumlara tanınacaktır.
Taşıt ve iş makineleri yukarıda anılan koşulları taşısa bile bedelsiz devre konu edilemeyecektir. Ancak idarece ihtiyaç duyulmadığından diğer idarelere bedelsiz devredilmesinde yarar görülenlerin devri, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerince Maliye Bakanlığının, mahalli idarelerde ise İçişleri Bakanlığının, sosyal güvenlik kuruluşlarında ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının uygun görüşünün alınması suretiyle taşıt ve iş makinesi devri yapılabilir.
Yukarıda anıldığı üzere, taşınırların bir başka kamu idaresine bedelsiz devredilebilmesi için, Taşınırın kayıtlara alınış tarihi itibarıyla beş yılını tamamlamış olması gerekmektedir. Buradaki beş yıl, taşınırın kayıtlara alındığı tarihte başlamaktadır. Kayıtlardan taşınır kaydının mı muhasebe kaydının mı olduğu belli olmamakla birlikte genel olarak bu tarihler arasında çok büyük zaman farkları bulunmamaktadır.
Örneğin, 11 Haziran 2007 tarihli faturası bulunan, 16 Haziran 2007 tarihinde TİF’i kesilen 21 Haziran 2007 tarihinde ödeme emri belgesine bağlanan ve 26 haziran 2007 tarihinde ödemesi yapılan bir taşınır için 5 yılını doldurma tarihi olarak muhasebe kayıtları esas alındığında 21 Haziran 2012 tarihi esas alınacaktır.
Aşağıda belirtilen taşınırların diğer kamu idarelerine bedelsiz devrinde beş yıl şartı aranmaz:
a) Projelerin yürütülmesi veya desteklenmesi amacıyla edinilen taşınırlardan idarece kullanılmasına ihtiyaç duyulmayanlar.
b) Proje çalışmalarının tamamlanmasından sonra sözleşme hükümlerine dayanılarak idareye devredilen taşınırlardan idarece kullanılmasına ihtiyaç duyulmayanlar.
c) Toplantı, konferans, tanıtım, spor, yarışma, gösteri, sergi ve benzeri nedenlerle yapılan uluslararası organizasyonların gerçekleştirilmesi için alınan taşınırlardan söz konusu faaliyetler tamamlandıktan sonra idarece kullanılmasına ihtiyaç kalmayanlar.
d) İdarece kullanım imkânı bulunmadığı gibi diğer idarelere devredilmediği takdirde çürüme, bozulma veya kullanım süresinin dolması gibi nedenlerle bir daha kullanılamayacak olan veya soğuk hava deposu ve benzeri özel muhafaza ve saklama yeri gerektirmesi nedeniyle ya da diğer zorunlu sebeplerle devredilmesi gereken tüketim malzemeleri.
e) Kamu idareleri arasında ikinci kez bedelsiz devre konu olan taşınırlar.
Taşınır devirleri, Muhasebat Genel Müdürlüğünün Parasal Sınırlar ve Oranlar Hakkındaki her yıl yayınladığı genel tebliğlerdeki limitler dikkate alınmak suretiyle harcama yetkilisi veya üst yöneticinin onayı ile yapılacaktır.
Taşınır devir işlemleri devreden kamu idaresi açısından bir bütçe gideri devralan kamu idaresi açısından da bir bütçe geliri oluşturmaz. Bu nedenle devir işlemleri muhasebe işlem fişiyle yapılır. Muhasebe kaydına esas değer kayıtlı değerdir.
Devralan kamu idaresince esas alınacak taşınır değeri ise, devreden idarenin Taşınır işlem fişinde gösterilen değerdir. Bu işlemde diğer kamu idaresince düzenlenen Taşınır işlem fişi ile giriş kaydı yapılır. Fişin bir nüshası yedi gün içerisinde devreden idarenin çıkış kaydına esas Taşınır işlem Fişine bağlanmak üzere gönderilir. Devralan idarenin yapmış olduğu taşıma giderleri taşınırın değeri ile ilişkilendirilmez.
Burada kısmen ya da tamamen amorti olan taşınırların giriş ve çıkışı ile ilgili sorunlar vardır. Maalesef Taşınır Mal Yönetmeliği amortisman ve yeniden değerleme işlemlerini neredeyse yok saymıştır. Giriş ve çıkış işlemlerine esas değerlerde, amortismanla ve olumsuz yeniden değerleme ile net değerin azalmasını veya yeniden değerleme farklarıyla taşınırda oluşabilecek artışları görmezden gelmiştir. Değer azalışları dolaylı amortisman yöntemiyle muhasebe kayıtlarına yansımakta ancak taşınır kayıtlarına yansımamaktadır. Yeniden değerlemede ise durum daha vahimdir. Doğrudan taşınır kayıtlarını oluşturacak işlemler muhasebede yer almakta ancak taşınır kayıtlarında yer almamaktadır. Bu yönetilmez bir mal yönetim sistemine neden olmaktadır. Bu gün ne doğru dürüst bir amortisman ve yeniden değerleme sistemi ne de hesabı verilen bir mal sistemi vardır.
Bu eleştiriler bir kenara konumuza dönecek olursak, henüz amortismanı olmayan bir demirbaşı başka bir bütçeli kamu idaresine devreden kamu idaresinin muhasebe kaydı;
------------------- / -------------------
630- Giderler Hesabı
255.02.01 Demirbaşlar Hesabı
------------------- / -------------------
Kısmen amorti edilen bir taşınır bir başka bütçeli kamu idaresine devredildiğinde, devreden kamu idaresince, yapılacak olan kayıt aşağıdaki gibi olacaktır.
------------------- / -------------------
630- Giderler Hesabı
257.05.02.01- Birikmiş Amortismanlar Hs.
255.02.01 Demirbaşlar Hesabı
------------------- / -------------------
Tamamen amorti edilmiş olan bir taşınır bir başka bütçeli kamu idaresine devredildiğinde, devreden kamu idaresince, yapılacak olan kayıt aşağıdaki gibi olacaktır.
------------------- / -------------------
257.05.02.01- Birikmiş Amortismanlar Hs.
255.02.01 Demirbaşlar Hesabı
------------------- / -------------------
Kısmen amorti edilen bir taşınır aynı bütçeli bir kamu idaresine devredildiğinde, devreden kamu idaresince, yapılacak olan kayıt aşağıdaki gibi olacaktır.
------------------- / -------------------
511- Muhasebe Birimleri Arası İşlemler Hesabı
257.05.02.01- Birikmiş Amortismanlar Hs.
255.02.01 Demirbaşlar Hesabı
------------------- / -------------------
Madde 1- Bu protokol, aşağıda ayrıntısı gösterilen taşınırların, Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğünün 1 sayılı Taşınır Mal Yönetmeliği Genel Tebliğinde (Sayı:1) belirlenen esaslara göre “............................................................................” kurumundan, başvuruda bulunan “.................................................................” kurumuna bedelsiz olarak devredilmek üzere düzenlenmiştir.
Madde 2- Devir alan kamu idaresi devir aldığı taşınırlar karşılığında Taşınır İşlem Fişi düzenleyerek, bir nüshasını devreden kamu idaresine verecektir.
Madde 3- Devredilen taşınırın nakliye giderleri devralan/devreden kamu idaresine aittir.
Madde 4- İki nüsha olarak düzenlenen bu protokol taraflarca .../.../.... tarihinde imzalanmıştır.
|
Devreden kamu idaresi adına |
Devralan kamu idaresi adına |
|
Harcama Yetkilisi / Üst Yönetici |
Harcama Yetkilisi / Üst Yönetici |
|
Adı – Soyadı |
Adı – Soyadı |
|
İmza |
İmza |
|
Kayıt Sıra No |
Devredilen İhtiyaç Fazlası Taşınırın
|
Taşınırın Devredildiği İdare/Birimin |
||||||
|
Kodu |
Adı |
Adedi |
Birim Değeri
|
Toplam Bedeli
|
İli |
Kurum Kodu |
Adı |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Toplam..........kalem ve .........adet taşınırın toplam tutarı : |
||||||||
Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü ihtiyaç fazlası taşınırı olan kamu idareleri ile taşınır ihtiyacı olan kamu idarelerini bir yazılım ortamında bir araya getirerek kamu kaynaklarının etkin ve verimli kullanılmasını sağlamaya çalışmaktadır. Bu çerçevede yapılan düzenlemeler ve kamu yöneticilerine getirilen sorumluluklar bulunmaktadır. Sağlık Bakanlığı ise sağlık kuruluşlarında kaynakları etkin ve verimli kullanmak amacıyla asgari stok seviyesi ve ihtiyaç fazlası malzeme işlemleri ile ilgili hastane otomasyonları üzerinden bir sistemi yürürlüğe koymuştur. Her iki sistemde de çeşitli aksaklıklar bulunmakla birlikte özünde doğru ve anlamlı projelerdir.
Bu projelerin hem Sağlık Bakanlığı uygulamasında olduğu gibi kamu idarelerinin içinde hem de Muhasebat Genel Müdürlüğünün yaptığı gibi ülke düzeyinde yürütülmesinde çok önemli faydalar vardır. Örneğin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının bağlı ve ilgili kuruluşlarıyla birlikte etkin bir taşınır devir sistemi kurmasında etkin ve verimli bir kamu yönetimi açısından çok önemli faydalar bulunmaktadır.
1. Belediye Kanununda Yer Alan Taşınır Devrine İlişkin Hükümler
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 14. Maddesi belediyenin görev ve sorumluluklarını düzenler. Bu maddeye göre belediyeler mahalli müşterek nitelikte olmak şartıyla, İmar, su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel alt yapı; coğrafî ve kent bilgi sistemleri; çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık; zabıta, itfaiye, acil yardım, kurtarma ve ambulans; şehir içi trafik; defin ve mezarlıklar; ağaçlandırma, park ve yeşil alanlar; konut; kültür ve sanat, turizm ve tanıtım, gençlik ve spor; sosyal hizmet ve yardım, nikâh, meslek ve beceri kazandırma; ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapar veya yaptırır. Büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 50.000'i geçen belediyeler, kadınlar ve çocuklar için koruma evleri açar.
Belediyelerin bedelsiz taşınır devri açısından önemli olan düzenlemeler ise Belediye Kanununun 14. Maddesinin ikinci fıkrasında yer almaktadır. Buna göre belediyeler;
Belediye Kanununun “Diğer kuruluşlarla ilişkiler” Başlıklı 75. Maddesi belediyelere önemli yetki ve imkanlar sunmaktadır. Belediyeler, belediye meclisinin kararı üzerine yapacağı anlaşmaya uygun olarak görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda;
2. İl Özel İdarelerinde Taşınır Devri
E- Devlet Adına Savunma ve Güvenlik Amaçlı Bağış Yapma
28.03.2002 tarih ve 4749 sayılı Kanunun 9’uncu maddesine, 31.07.2003 tarih ve 4969 sayılı Kanunla eklenen ve 21.04.2005 tarih ve 5335 sayılı Kanunla değiştirilen hükme göre; Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı ülke ve kuruluşlara yapılacak savunma ve güvenlik amaçlı hibe ve yardımlarla ilgili görüşmelerde bulunmaya ve anlaşmalar imzalamaya, Cumhurbaşkanı ve Başbakanın yetkileri saklı kalmak kaydıyla, Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenecek kişi ve kuruluşlar yetkilidir.
Yabancı ülkelere bu amaçla verilecek hibe ve yardım karşılıkları Millî Savunma Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanır. Söz konusu anlaşmalar Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe girer. Anlaşmada belirtilen nakdî hibe ve yardımlar bütçeye gider kaydedilerek T.C. Merkez Bankasında ilgili ülke adına döviz cinsinden açılacak hesaba aktarılabilir. Ödemeler, anlaşma hükümleri çerçevesinde ve Maliye Bakanlığınca belirlenecek esaslar dâhilinde ilgili hesaptan yaptırılır.
F- TAŞINIR MAL YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDA GEÇİCİ TAHSİS
1. Genel Olarak
Kamunun elinde bulunan atıl kapasitenin değerlendirilerek, etkin, verimli ve ekonomik bir şekilde kullanılması ve bu suretle kamuda tasarruf sağlanması amacıyla, idarelere ait taşınırlardan idarelerin;
a) Önceden düşünülmeyen, ancak yapılmasında zorunluluk bulunan seminer, eğitim, toplantı, konferans, gezi ve benzeri nedenlerle,
b) İlgili mevzuat gereğince belirli makam ve görevlilerin hizmetine verilmiş taşıtların tamir, bakım-onarım ve benzeri nedenlerle kullanılamadığı durumlarda,
c) Yangın, sel baskını, deprem gibi doğal afet halleri ile kamu hizmetinin gerektirdiği ivedi ve zorunlu hallerde,
ortaya çıkan ihtiyaçları için geçici olarak tahsis edilebilecektir.
Ayrıca, idaresince yapılan araştırma ve değerlendirme sonucunda birimlerinin dönemsel veya mevsimsel olarak kullanmayacağı tespit edilen taşıt ve iş makineleri, bunlara ihtiyaç duyan idarelere, mülki idare amiri tarafından, gerekli görülmesi halinde, koordinasyon sağlanmak suretiyle, geçici olarak tahsis edilebilir. Tüketim madde ve malzemeleri ise geçici tahsise konu edilemezler.
Tahsis edilen taşınırlar, tahsisi yapan idare kayıtlarında, Dayanıklı Taşınırlar Defterinin “Nereye Verildiği” sütununda veya bu amaçla ayrıca tutulacak kayıtlarda tahsis edilen idare, tahsis süresi ve teslim edilen yetkili bilgilerine yer verilmek suretiyle takip edilir.
Tahsis edilen taşınırlar için, tahsisi yapan harcama biriminin görevlendireceği birim yetkilisi tarafından, tahsisi isteyen idare talebine uygun olarak Taşınır İstek Belgesi düzenlenir. Tahsis edilen taşınırlar bu belgeye dayanılarak Zimmet Fişi ile öncelikle Taşınır İstek Belgesinde gösterilen birim yetkilisine zimmetlenir, birim yetkilisince düzenlenecek tutanakla da tahsis edilen idarenin yetkilisine imzası alınmak suretiyle teslim edilir.
2. Geçici Tahsisin Şartları
Taşınırların diğer kamu idarelerine geçici olarak tahsis yetkisi, üst yönetici tarafından ayrıca bir düzenleme yapılmadığı sürece taşınırın yönetiminden ve hesabını vermekten sorumlu harcama yetkilisine aittir.
Taşınırların idareler arasında tahsisinde aşağıdaki şartlar aranacaktır:
a) Tahsis, idarenin geçici olarak ortaya çıkan ihtiyaçları için ve sadece ihtiyaç süresiyle sınırlı olarak yapılacaktır.
Bununla birlikte,
1) Dozer, vinç, grayder, kepçe, asfaltlama ve betonlama makineleri, kaya kamyonları, yükleyiciler, transpalet, beko-loder, traktör, çöp kamyonu, arazöz ve itfaiye aracı gibi iş makineleri, sondaj makineleri ve bunların ekipmanları altı ay süre ile,
2) Yukarıda sayılanlar dışında kalan diğer dayanıklı taşınırlar ise ihtiyaç süresi aşılmamak koşuluyla üç ay süre ile,
3) 237 sayılı Taşıt Kanununa bağlı I ve II sayılı Cetvelde sayılan makamlara ait mevcut taşıtların herhangi bir nedenle geçici olarak kullanılamaması durumlarında kullanılabilir hale gelinceye kadar; kullanımının imkânsız olduğu durumlarda ise yeni taşıt temin edilinceye kadar,
geçici tahsis yapılabilir.
Bu süreler, zorunlu hallerde aynı sürelerle sınırlı ve bir kereye mahsus olmak üzere uzatılabilir.
b) Genel ve özel bütçeli idarelerin merkez birimlerince yapılan tahsisler hariç olmak üzere geçici tahsis; mahalli idarelerde hizmet vermekle yetkili oldukları coğrafi alanla, diğer kamu idarelerinde ise bulundukları ilin idâri (ilçeler dahil) alanı ile sınırlı olarak yapılabilecektir.
c) Tahsis edilen taşınırın tahsis süresindeki zorunlu bakım, onarım ve işletme masrafları ile kullanım için gerekli toner, kartuş, kağıt, akaryakıt, yağ vb. diğer zorunlu giderleri, tahsis yapılan idarece karşılanacaktır.
ç) Taşınır, ihtiyacın ortadan kalktığı günü takip eden günden itibaren en geç yedi iş günü içinde, tahsisi yapan idareye iade edilecektir.
d) Tahsis edilen taşınırlar için tutanak düzenlenmesi zorunludur. Ancak, taşıt ve iş makineleri için idareler arasında protokol düzenlenecektir. Düzenlenen tutanak veya protokolde;
1) Tahsis edilen taşınırın cinsi, adedi ve tahsis amacı ile tahsis süresine,
2) Taşınırın tahsis süresindeki zorunlu bakım, onarım ve işletme masrafları ile kullanılacak tüketim madde ve malzemelerin, tahsis edilen idarece karşılanacağına,
3) Taşınırın tesliminden itibaren kullanımı süresince idareye veya diğer kamu idarelerine ya da özel kişilere verilecek zararların tazminine ilişkin sorumluluğun, tahsis edilen idareye ait olduğuna,
4) İdarelerce gerekli görülecek diğer hususlara,
yer verilir.
Tahsis edilen taşınırlar için kullanıcı idare tarafından yapılan değer artırıcı harcamalardan 10 Ocak 2008 tarihli ve 26752 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 1 sayılı Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği Genel Tebliğinde belirlenen tutarı aşanlar, varlığın kayıtlı değerine eklenmek üzere harcamaya ilişkin faturanın bir örneği gönderilmek suretiyle tahsisi yapan idareye bildirilir.
