* Yerel Yönetim ve Denetim Dergisi Mayıs 2008 Sayısı
MAHALLİ İDARELERDE HAKEDİŞ ÖDENMESİ SURETİYLE
MADDİ DURAN VARLIK EDİNİLMESİ İŞLEM SÜRECİ
Erkan KARAARSLAN
Maliye Bakanlığı
Muhasebat Kontrolörü
info@erkankaraarslan.org
Mahalli idarelerde yeni muhasebe ve bütçe uygulamalarında iki yılı aşan bir süreç geçmiş olmasına, Maliye Bakanlığının verileri düzenli topluyor olmasına rağmen hatalar bir türlü makul düzeylere çekilememektedir. Muhasebe verilerinin incelenmesi sonucunda çok fazla hatalara ve suiistimallere rastlanmaktadır. Bu çalışma ile bir muhasebeleştirme süreci monografi şeklinde baştan sona ele alınmakta ve uygulayıcılara tüm süreç gösterilmeye gayret edilmektedir.
Örnek:
Mahalli idare, yol yapımı işi için ihaleye çıkılmıştır.
- İhaleyi 800.000.- YTL fiyat teklifi veren müteahhit kazanmıştır. Müteahhitten % 6 oranında kesin teminat mektubu alınmış ve sözleşme imzalanmıştır. Sözleşmeye göre yıllara sari olmayan bu işle ilgili müteahhide teminat mektubu karşılığında %10 oranında avans verilmiştir.
1. Müteahhitten sözleşme bedelinin % 6’sı oranında kesin teminat mektubu alınması kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
910- Teminat Mektupları Hesabı |
48.000.- |
|
|||||||
|
|
911- Teminat Mektupları Emanetleri Hesabı |
|
48.000.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
2. Girişilen taahhüdün, taahhüt kartına dayanılarak, hesaplara alınması kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
920- Gider Taahhütleri Hesabı |
800.000.- |
|
|||||
|
|
921- Gider Taahhütleri Karşılığı Hesabı |
|
800.000.- |
||||
|
|
|
|
|
|
|
||
3. Avans verilmesi kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
259- Yatırım Avansları Hesabı |
80.000.- |
|
||||||
|
|
360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı |
|
600.- |
|||||
|
|
103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı |
|
79.400.- |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
4. Avans karşılığı avans teminat mektubu alınması kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
910- Teminat Mektupları Hesabı |
80.000.- |
|
||||||
|
|
911- Teminat Mektupları Emanetleri Hesabı |
|
80.000.- |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
Yol yapım işi ile ilgili müteahhit 500.000.- YTL + KDV tutarında ilk hakedişini getirmiştir. Verilen avansın 75.000 YTL’si mahsup edilmiş; müteahhidin isteği üzerine teminat mektubunun ilgili kısmı çözülmüştür.
5. İlk hakedişin ödemesi kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
258- Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı[1] |
590.000.- |
|
|||||
|
|
259- Yatırım Avansları Hesabı[2] |
|
75.000.- |
||||
|
|
360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Damga Vergisi: 500.000*binde 7,5)[3] |
|
3.750.- |
||||
|
|
360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Katma Değer Vergisi Tevkifatı: 90.000*1/6)[4] |
|
15.000.- |
||||
|
|
320- Bütçe Emanetleri Hesabı |
|
496.250.- |
||||
|
830- Bütçe Giderleri Hesabı |
590.000- |
|
|||||
|
|
835- Gider Yansıtma Hesabı |
|
590.000.- |
||||
|
|
|
|
|
|
|
||
6.Taahhütten düşme kaydı;[5]
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
921- Gider Taahhütleri Karşılığı Hesabı |
500.000.- |
|
|||||
|
|
920- Gider Taahhütleri Hesabı |
|
500.000.- |
||||
|
|
|
|
|
|
|
||
7. Mahsup edilen avansa ilişkin teminat mektubunun serbest bırakılması kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
911- Teminat Mektupları Emanetleri Hesabı |
75.000.- |
|
|||||||
|
|
910- Teminat Mektupları Hesabı |
|
75.000.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
8. Ödenek kullanılması kaydı;[6]
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
905- Ödenekli Giderler Hesabı |
590.000.- |
|
|||||
|
|
900- Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hesabı |
|
590.000.- |
||||
|
|
|
|
|
|
|
||
İşin tamamlanması ertesi mali yıla kalmıştır.
Ertesi mali yıl şubat ayında 50.000 ytl’si keşif artışı olmak üzere 350.000.- YTL tutarında ikinci hakediş bedeli ödenerek yol yapımı geçici kabul aşamasına kadar getirilmiştir.
9- İkinci Hakedişin ödenmesi kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
258- Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı |
413.000.- |
|
||||||
|
|
259- Yatırım Avansları Hesabı[7] |
|
5.000.- |
|||||
|
|
360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Damga Vergisi:350.000*binde 7,5) 360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Gelir Vergisi Tevkifatı: 350.000*3/100)[8] |
|
2.625.-
10.500.- |
|||||
|
|
360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Katma Değer Vergisi Tevkifatı: 63.000*1/6) |
|
10.500.- |
|||||
|
|
320- Bütçe Emanetleri Hesabı |
|
384.375.- |
|||||
|
830- Bütçe Giderleri Hesabı |
413.000- |
|
||||||
|
|
835- Gider Yansıtma Hesabı |
|
413.000.- |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
10- Taahhütten düşme kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
921- Gider Taahhütleri Karşılığı Hesabı |
300.000.- |
|
|||||
|
|
920- Gider Taahhütleri Hesabı |
|
300.000.- |
||||
|
|
|
|
|
|
|
||
11- Ödenek kullanılması kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
905- Ödenekli Giderler Hesabı |
413.000.- |
|
|||||
|
|
900- Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hesabı |
|
413.000.- |
||||
|
|
|
|
|
|
|
||
Ardından geçici kabul tutanağı imzalanmıştır.
12. Yapılmakta olan yatırımlar hesabında izlenen varlığın geçici kabul tutanağının idarece imzalandığı tarihi müteakip ilgili varlık hesabına aktarılması kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
251- Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı |
1.003.000.- |
|
|||||
|
|
258- Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı |
|
1.003.000.- |
||||
|
|
|
|
|
|
|
||
Kesin kabul sırasında müteahhitten 3.000.- YTL alacaklı çıkılmış ve bu tutar 50.- YTL faiziyle birlikte tahsil edilmiştir. Böylece iş teslim alınmıştır.
13. Kesin kabul sırasında müteahhitten alacaklı çıkılması kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
140- Kişilerden Alacaklar Hesabı |
3.000.- |
|
|||||||
|
|
251- Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı |
|
3.000.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
14. Kişilerden alacaklar hesabında kayıtlı tutarlar için faiz tahakkuku kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
140- Kişilerden Alacaklar Hesabı |
50.- |
|
|||||||
|
|
600- Gelirler Hesabı |
|
50.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
15. Faiz ve anaparanın tahsilat kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
100- Kasa Hesabı |
3.050.- |
|
|||||||
|
|
140- Kişilerden Alacaklar Hesabı |
|
3.050.- |
||||||
|
805- Gelir Yansıtma Hesabı |
3.050.- |
|
|||||||
|
|
800- Bütçe Gelirleri Hesabı |
|
3.050.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
16. Avans teminat mektubu ve kesin teminat mektubunun ilgiliye iade edilmesinin kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
911- Teminat Mektupları Emanetleri Hesabı |
48.000.- |
|
|||||||
|
|
910- Teminat Mektupları Hesabı |
|
48.000.- |
||||||
|
911- Teminat Mektupları Emanetleri Hesabı |
5.000.- |
|
|||||||
|
|
910- Teminat Mektupları Hesabı |
|
5.000.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
17. Yılsonunda (31.12.2008 tarihinde) amortisman ayrılması kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
630- Giderler Hesabı |
50.000.- |
|
|||||||
|
|
257- Birikmiş Amortismanlar Hesabı[9] |
|
50.000.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
Ertesi yıl söz konusu maddi duran varlıkla ilgili %10 yeniden değerleme yapılmış %5 (20 yıllık yararlanma süresine göre) amortisman uygulanmasına devam edilmiştir.
18. Ertesi yıl sonunda (31.12.2009 tarihinde) yeniden değerleme yapılması ve amortisman ayrılması kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
251- Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı |
100.000.- |
|
|||||||
|
|
257- Birikmiş Amortismanlar Hesabı |
|
5.000.- |
||||||
|
|
522- Yeniden Değerleme Farkları Hesabı |
|
95.000.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
630- Giderler Hesabı |
55.000.- |
|
|||||
|
|
257- Birikmiş Amortismanlar Hesabı |
|
55.000.- |
||||
|
|
|
|
|
|
|
||
2010 yılında yolun değerini artırıcı şekilde iyileştirme ve ömür uzatmak için 300.000.- YTL + KDV tutarında tamirat yapılmıştır.
19. Yol için yapılan tamirat giderinin kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
251- Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı |
354.000.- |
|
|
||||||
|
|
360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Damga Vergisi:300.000*binde 7,5) |
|
2.250.- |
|
|||||
|
|
360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Katma Değer Vergisi Tevkifatı: 54.000*1/6) |
|
9.000.- |
- |
|||||
|
|
103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı |
|
242.750.- |
|
|||||
|
830- Bütçe Giderleri Hesabı |
354.000- |
|
|
||||||
|
|
835- Gider Yansıtma Hesabı |
|
354.000.- |
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Söz konusu yol, Karayolları Genel Müdürlüğü’ne devredilmiştir.
20. Varlığın devrinin kaydedilmesi;[10]
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
257- Birikmiş Amortismanlar Hesabı |
110.000.- |
|
|||||||
|
522- Yeniden Değerleme Farkları Hesabı |
95.000.- |
|
|||||||
|
630- Giderler Hesabı |
1.249.000.- |
|
|||||||
|
|
251- Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı |
|
1.454.000.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
[1] Yapılan işin yıllara sari bir iş olmadığı kabul edilmiştir.
[2] Hakedişlerden verilen avansların mahsup işlemi, avans verme oranının % 50 fazlasının hakedişlerden kesilmesi suretiyle yapılmaktadır. Bu işlemde başlangıçta % 10 müteahhit avansı verilmişti. Bu nedenle hakediş bedelinin % 15’i oranında kesinti yapılmıştır.
[3] KDV hariç Hakediş tutarının tamamı üzerinden damga vergisi kesintisi yapılmakta avans mahsubu dikkate alınmamaktadır.
[4] 91 nolu KDV tebliğine göre 1/6 KDV tevkifatı yapılmaktadır.
[5] Taahhütten düşme kayıtları, katma değer vergisi hariç tutar üzerinden yapılmaktadır. Çünkü taahhüde alma tutarları da sözleşme bedelinden yani katma değer vergisi hariç tutarlar üzerinden yapılmıştır.
[6] Ödenekler bütçelerden yola çıkılarak “900- Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hesabı”na Borç; “901- Bütçe Ödenekleri Hesabı”na Alacak kaydedilmektedir. Tek muhasebe birimi olan kamu idarelerinde başka bir işlem yapılmamakta bütçe giderinin yapılmasını müteakip bu kayıtda belirtildiği şekilde ödenekten düşme işlemi yapılmaktadır.
[7] İlk hakediş ödemesinde verilen avansın 75.000.- YTL.si mahsup edilmişti. Bu hakedişte kalan 5.000.YTL.si mahsup edilmektedir.
[8] Yıllara sari başlamayan bu işle ilgili ilk hak ediş de bir gelir vergisi kesintisi yapılmamıştır. Ancak iş daha sonra ertesi mali yıla kaldığı zaman ödenen hak edişlerden Gelir Vergisi Kanunun 42. Ve 94. Maddelerine göre tevkifat yapılır. Ancak geçmişe dönük herhangi bir işlem yapılmaz.
[9] Varlığın kayıtlı değeri 1.000.000.- YTL dir. Varlığı yararlı ömrünün 20 yıl olduğu için yapılacak olan amortisman kaydı bu şekilde olacaktır. Taşınmazlardan değeri 34.000.- YTL.yi aşmayanlar % 100 amortisman oranına dahildir.
[10] Burada varlık için ayrılmış olan amortisman, yeniden değerleme farkı borç kaydı yapılarak; varlığın değeri de ilgili varlığa alacak kaydı yapılarak hesaplardan çıkarılmaktadır. Aradaki fark giderler hesabına kaydedilmektedir. Bu işlem bütçeyle ilişkilendirilmemektedir.
