* İdari ve Mali Mevzuat Dergisi Nisan 2009 Sayısında Yayımlanmıştır.
MAHALLİ İDARELERE YAPILAN BAĞIŞ VE YARDIMLAR
Erkan KARAARSLAN
Muhasebat Başkontrolörü
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Bağış ve Yardımlar” başlıklı 40. Maddesinde, “Herhangi bir gerçek veya tüzel kişi tarafından, kamu hizmetinin karşılığı olarak veya kamu hizmetleriyle ilişkilendirilerek bağış veya yardım toplanamaz, benzeri adlar altında tahsilat yapılamaz.
Kamu idarelerine yapılan her türlü bağış ve yardımlar[1] gelir kaydedilir. Nakdi olmayan bağış ve yardımlar, ilgili mevzuatına göre değerlemeye tâbi tutularak kayıtlara alınır.
Kamu yararına kullanılmak üzere kamu idarelerine yapılan şartlı bağış ve yardımlar, dış finansman kaynağından sağlananlarda 28.3.2002 tarihli ve 4749 sayılı Kanun hükümleri saklı kalmak kaydıyla, hizmeti yapacak idarenin üst yöneticisi tarafından uygun görülmesi halinde, bütçede açılacak bir tertibe gelir ve şart kılındığı amaca harcanmak üzere açılacak bir tertibe ödenek kaydedilir. Bu ödenekten amaç dışında başka bir tertibe aktarma yapılamaz.
Bu ödeneklerden malî yıl sonuna kadar harcanmamış olan tutarlar, bağış ve yardımın amacı gerçekleşinceye kadar ertesi yıl bütçesine devir olunarak ödenek kaydedilir. Ancak, bu ödeneklerden tahsis amacı gerçekleştirilmiş olanlardan kalan tutarlar, tahsis amacının gerçekleştirilmesi bakımından yetersiz olanlar ile yılı bütçesinde belirlenen tutarı aşmayan ve iki yıl devrettiği halde harcanmayan ödenekleri iptal etmeye genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinde Maliye Bakanı, diğer kamu idarelerinde üst yönetici yetkilidir.
Bağış ve yardımlar, kullanılmadığı veya amaç dışı kullanıldığı için geri istenildiği takdirde, bütçeye gider kaydıyla ilgilisine geri verilir. Şartlı bağış ve yardımın zamanında kullanılmaması nedeniyle doğacak zararlar ile amaç dışı kullanım nedeniyle yapılan harcamalar sorumluluğu tespit edilenlere ödettirilir.” denilmiştir.
5018 sayılı Kanunun 40 Maddesinin 1. Fıkra hükmüyle, herhangi bir gerçek veya tüzel kişi tarafından, kamu hizmetinin karşılığı olarak veya kamu hizmetleriyle ilişkilendirilerek bağış veya yardım toplanamayacağı ve benzeri adlar altında tahsilat yapılamayacağı kesin hükme bağlanmak suretiyle, kamunun itibarının korunması ve kötüye kullanılmasının önlenmesini amaçlanmıştır.
Bu hükme aykırı davranışların yaptırımları, 5018 sayılı Kanunun “Yaptırımlar ve Yetkili Merciler” Başlıklı VII. Kısmında detaylı bir şekilde açıklanmıştır. Kanunun 72. Maddesine göre; Kanunların öngördüğü şekilde yetkili kılınmamış hiçbir gerçek veya tüzel kişi, kamu adına tahsilat veya ödeme yapamaz.
Yetkisiz tahsilat veya ödeme yapılması, kamu hizmeti karşılığında veya kamu hizmetleriyle ilişkilendirilerek bağış veya yardım toplanması veya başka adlarla tahsilat veya ödeme yapılması hallerinde; söz konusu tutarlar, yetkisiz tahsilat veya ödeme yapılanlardan alınarak, ilgisine göre bütçeye gelir kaydedilir veya ilgililerine iade edilmek üzere emanet hesaplarına kaydedilir.
Ayrıca, bu işlemleri yapanlar hakkında ilgili kanunları uyarınca adli ve idari yönden gerekli işlemler yapılır.
Söz konusu hükümlerin benzerleri, 1050 sayılı Kanunun 17 ve 21. Maddelerinde de yer almaktaydı. 1050 sayılı Kanunun “Yetkisiz Tahsil ve Ödeme” başlıklı 17. Maddesinde; "Hazineye ait veya Hazinenin sorumluluğu altında bulunan gelir, hasılat ve emanet, yasal yetkisi olmayan hiçbir idare veya memur tarafından alınamaz ve sarfedilemez. Genel Bütçe içindeki dairelere ait taşınır mal ve eşya, mal memurları hazır bulunmadıkça satılamaz." denilmiş ve “Yetkisiz Tahsil ve Tediyenin Cezası” başlıklı 21. Maddede ise, "Saymanlık sıfatına ve yetkisine sahip olmaksızın kamuya ait mal ve değerleri herhangi bir şekilde alan ve verenlere ceza kanununun, yetki ve izin dışında resmi sıfatı takınanlar hakkındaki, hükümleri uygulanır." denilmiştir.
5018 sayılı Kanunda “yetkisiz tahsilat ve ödeme” ile ilgili yapılması yasaklanan işlemler şunlardır;
III- Nakdi Olmayan Bağış ve Yardımlarda Değerleme
5018 sayılı Kanuna göre nakdi olmayan bağış ve yardımlar, ilgili mevzuatına göre değerlemeye tâbi tutularak kayıtlara alınacaktır. Nakdi olmayan bağış ve yardımın, neler olabileceğine en uç noktalardan yaklaşarak bakılacak olursa, bilançonun aktifinde yer alan ve hazır değerler hesap grubu içerisinde yer almayan tüm değerlerin girebileceğini söyleyebiliriz. Buna göre, mahalli idarelere (Bundan sonra kısaca kamu idaresi ifadesi kullanılacaktır.) hisse senedinden, bir alacak hakkına; taşınmaz maldan, hurdaya kadar çok sayıda nakdi olmayan bağış yapılabilir. Bu tür bağışların her birinin değerleme ölçütü de birbirinden farklıdır.
Konu biraz daraltarak incelendiğinde, kamu idarelerine genel olarak taşınır, taşınmaz ve diğer çeşitli varlıklar bağışlanabileceğini söyleyebiliriz.
Taşınır (ilk madde ve malzeme, taşıt, tesis, makine ve cihaz ve demirbaş) bağışlarında, Taşınır Mal Yönetmeliği[2] hükümleri uyarınca bir değerleme yapmak gerekecektir. Bu Yönetmeliğe göre Bağış ve yardım yoluyla edinilen taşınırlarda; bağış ve yardımda bulunan tarafından ispat edici bir belge ile değeri belirtilmiş ise bu değer, belli bir değeri yoksa değer tespit komisyonunca belirlenen değer, kayıt değeri olarak esas alınacaktır. Değer tespit komisyonu, harcama yetkilisinin onayı ile taşınır kayıt ve kontrol yetkilisinin ve işin uzmanının da katıldığı en az üç kişiden oluşturulur. Komisyon değer tespitinde ticaret odası, sanayi odası, borsa, meslek kuruluşları, ilgili diğer kuruluşlardan veya aynı nitelikteki taşınırı satın alan idarelerden ve fiyat araştırması sonuçlarından yararlanabilir.
Kamu idarelerine taşınmaz bağışlarında, bağışlanan taşınmazların taşınmaz formuna işlenebilmesi için Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik[3] hükümleri gereğince taşınmaza ilişkin usulüne uygun olarak düzenlenen bağış formu ile tapu senedinin bulunması ve bunların taşınmazın dosyasında muhafaza edilmesi gerekmektedir. Bu taşınmazların nasıl değerlendirilerek kayıtlara alınacağı ise kamu muhasebesinde hala çözülememiş bir sorun olarak ortada durmaktadır. Kamunun elinde bulunan ve kayıtlarda olmayan taşınmazların değerlemesi kamu muhasebesinde standartlara bağlanmamıştır. Kamu idarelerine yapılan bağış ve yardımlarda varsa emlak vergisi değerlerinin baz alınarak değerleme yapılmasının uygun olacağını düşünmekteyiz.
Diğer varlıklar (Menkul kıymet ve varlıklar, alacaklar, stoklar, mali duran varlıklar, maddi olmayan duran varlıklar, özel tükenmeye tabi varlıklar ve diğer duran varlıklar) kamu idarelerine bağış ve yardım olarak verildiğinde, kayıtlara alınma değerinin, öncelikle Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinde yer alan değerleme hükümleri kullanılmak suretiyle; burada hüküm yoksa diğer alt yönetmeliklerde yer alan değerleme hükümleri dikkate alınmak suretiyle tespit edilmesi gerekecektir.
IV- Şarta Bağlı Olmayan Bağış ve Yardımların Muhasebeleştirilmesi
5018 sayılı Kanunun amir hükmü gereği kamu idarelerine yapılan her türlü bağış ve yardım gelir kaydedilecektir. Kamu idarelerinin muhasebe yetkilileri, herhangi bir şarta bağlı olmayan her türlü bağış ve yardımı kabul etmek durumundadır.[4] Bağış ve yardımların muhasebeleştirilmesinde bağış ve yardımların nakit olması durumunda yapılacak olan kayıtlarla diğer durumlarda yapılacak olan kayıtlar arasında farklılıklar vardır.
Bilindiği üzere, 5793 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 46 ıncı maddesi ile 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 40 ıncı maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesindeki “bütçelerine” ibaresi madde metninden çıkarılarak, söz konusu fıkranın birinci cümlesi “Kamu idarelerine yapılan her türlü bağış ve yardımlar gelir kaydedilir.” şeklinde yeniden düzenlenmiştir. 5793 sayılı Kanunun gerekçesinde yapılan bu değişikliğin nedeni, ayni nitelikteki bağış ve yardımların, hem alındığında hem de nakde dönüştürüldüğünde bütçeye gelir kaydedilmesinden dolayı mükerrerliğe yol açması olarak, gösterilmiştir. Diğer taraftan, 5018 sayılı Kanunda yapılan bu değişikliğe rağmen, Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği, Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Muhasebe Yönergesi ve Türkiye İş Kurumu Muhasebe Uygulama Yönetmeliği olarak yürürlükte bulunan muhasebe düzenlemelerinin çeşitli maddelerinde kamu idarelerine yapılan ayni ve nakdi bağışların bütçeye gelir kaydedilmesine ilişkin düzenlemeler yer almaktadır.
Bu nedenle, kamu idarelerine yapılan ve hazır değer niteliğinde olmayan bağış ve yardımların bütçeye gelir kaydedilmeksizin, stok, duran varlık veya ilgili diğer hesaba borç, 600-Gelirler Hesabına alacak kaydedilmesi gerekmektedir.
Nakdi olarak yapılan bağış ve yardımların ise (para, çek, döviz), bir taraftan
100- Kasa Hesabı, 101- Alınan Çekler Hesabı, 102-Banka Hesabı, 105- Döviz Hesabı veya diğer ilgili hazır değer hesabına borç, 600-Gelirler Hesabına alacak, diğer taraftan 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç, 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak kaydedilmesi gerekmektedir.
Nakdi ve ayni bağışların kayıtları muhasebe işlem fişine dayanılarak yapılacaktır.
Kamu idarelerine bağış ve yardım yoluyla taşınır teslim edildiğinde, söz konusu taşınırlar, taşınır kayıt kontrol yetkilisi tarafından Taşınır İşlem Fişi (TİF) düzenlenerek kayıtlara alınacaktır. TİF’in birinci nüshası bağış ve yardım edene verilecek veya gönderilecek ikinci nüshası ise TİF’in düzenlenme tarihini takip eden en geç on gün içinde ve her durumda malî yıl sona ermeden önce muhasebe birimine gönderilecektir. Muhasebe birimince, taşınır bağış ve yardımına ilişkin, muhasebeleştirme belgesi düzenlendiğinde ekinde bu TİF’de yer alacaktır.
V- Şartlı Bağış ve Yardımlara İlişkin İş ve İşlemler
Kamu yararına kullanılmak üzere kamu idarelerine yapılan şartlı bağış ve yardımlar, hizmeti yapacak idarenin üst yöneticisi tarafından uygun görülmesi halinde kabul edilecektir. Dolayısıyla şartlı bağış ve yardımların doğrudan kamu idareleri tarafından kabulü söz konusu değildir. 5018 sayılı Kanun uyarınca kamu idarelerinde şartlı bağış ve yardımın kabulü işleminde yetki üst yöneticilere verilmiştir. 5018 sayılı Kanundan sonra yürürlüğe giren ve mahalli idareler sektörünü düzenleyen bazı kanunlarda şartlı bağışların kamu idarelerince kabulüne ilişkin yetkiler üst yöneticiye verilmemiştir. Bu nedenle, aşağıdaki kamu idarelerinde, şartlı bağış ve yardım kabulü üst yöneticiler tarafından değil Kanunda belirtilenler tarafından yerine getirilecektir.
Buna göre, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Meclisin Yetkileri” başlıklı 18. Maddesinin “g” bendinde “Şartlı bağışları kabul etmek.” denilerek, şartlı bağış kabul yetkisi üst yönetici durumundaki belediye başkanlarına değil belediye meclislerine verilmiştir. Aynı Kanunda şartlı bağışların haczedilemeyeceği ve şartsız bağışların belediye başkanınca kabul edilebileceği hükümleri yer almaktadır.
5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’nun 10. Maddesine göre, şartlı bağışları kabul yetkisi, il genel meclislerine verilmiştir. 5355 sayılı Kanunun 9. Maddesinde ise söz konusu yetki birlik meclisine verilmiştir.
Bazı Kanunlarda, kamu idarelerine şartlı bağış niteliğinde ödemeler yapılması düzenlenmektedir. Örneğin 30.07.1966 Tarih ve 775 sayılı Gecekondu Kanunu’nun 12. Maddesine göre Belediyelerin Gecekondu Kanunundan kaynaklı hizmetleri yerine getirebilmeleri için birer “Gecekondu Fon Hesabı” açtırmaları gerekmektedir. Bu fona hazine arazi satışlarından şartlı bağış niteliğinde aktarmalar yapılmaktadır. Bu türden yasal aktarmalarda şartlı bağış ve yardımların kabulüne ilişkin yukarıdaki yetkilerin kullanımına ve izin alınmasına gerek yoktur. Şartlı bağış ve yardım kabul edilip usulüne uygun bir şekilde kaydedildikten sonra bunu kabule yetkili olanlara bilgi verilmelidir.
Kanundaki ifadesiyle şartlı bağış ve yardımlar bütçenin ilgili ekonomik ayrıntı koduna gelir ve şart kılındığı amaca harcanmak üzere açılacak bir tertibe ödenek kaydedilir. Şartlı bağış ve yardımların nakdi olması durumunda yapılacak olan kayıt 5018 sayılı Kanunda ortaya konulmuştur. Ancak Kanundaki ifadeden ayni şartlı bağış ve yardımın kabul edilemeyeceği sonucu çıkarılmaktadır. Kanunda şartlı bağış ve yardımın mutlak surette bütçeye gelir kaydedileceği ve karşılığı ödenek kaydedileceği belirtildiği için ve ayni bağışlarda bu iki kayıt yöntemi de kullanılamayacağı için ayni şartlı bağış ve yardım kabul edilmemesi ve gerekirse bunların şarta bağlı olmayan bağış ve yardım şeklinde kaydedilmesi gerekecektir. Aşağıda şartlı bağış ve yardımlara ilişkin örnek muhasebeleştirme işlemleri yer almaktadır.
Örnek 1- Genel bütçe kapsamındaki bir kamu idaresine okul yapımında kullanılmak üzere 250.000 TL bağışlanmıştır.
----------------------------- / -----------------------------
102- Banka Hesabı 250.000
600.04.04.02.03- Gelirler Hesabı 250.000
----------------------------- / -----------------------------
805- Gelir Yansıtma Hesabı 250.000
800.04.04.02.03 Bütçe Gelirleri Hesabı 250.000
----------------------------- / -----------------------------
900.06.05 Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hs. 250.000
901.17.06.05 Bütçe Ödenekleri Hs. 250.000
----------------------------- / -----------------------------
Örnek 2- Belediyeye bir firma tarafından imar yolunun kamulaştırılması için 350.000 TL şartlı bağış yapılmıştır.
----------------------------- / -----------------------------
102- Banka Hesabı 350.000
600.04.04.02.03- Gelirler Hesabı 350.000
----------------------------- / -----------------------------
805- Gelir Yansıtma Hesabı 350.000
800.04.04.02.03 Bütçe Gelirleri Hesabı 350.000
----------------------------- / -----------------------------
900.06.04 Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hs. 350.000
901.17.06.04 Bütçe Ödenekleri Hs. 350.000
----------------------------- / -----------------------------
Örnek 3- Merkezi hükümetin arsa ve arazi satışlarından, belediyelerin açtırdığı özel banka hesabına (Gecekondu Fonu) aktardığı tutarlar ile diğer tutarların kaydı, Muhasebe İşlem Fişiyle aşağıdaki şekilde yapılmalıdır;
-------------------------- / --------------------------
102.01 Banka Hesabı 27.-
102.07- Banka Hesabı 10.-
07.Gecekondu Fonu Hesabı
600.04.02.02.51- Gelirler Hesabı 27.-
600.04.04.02.03- Gelirler Hesabı 10.-
-------------------------- / --------------------------
805- Gelir Yansıtma Hesabı 37.-
800.04.02.02.51- Bütçe Gel.Hesabı 27.-
800.04.04.02.03- Bütçe Gel.Hesabı 10.-
-------------------------- / --------------------------
Gecekondu fonuna gelen paraların aynı zamanda özel ödenek kaydedilmesi de mümkündür. Özel ödenek uygulaması ile başlangıçta bütçe hazırlanırken öngörülmeyen işlemler için ödenek herhangi bir izin ve kaynak gösterilmeksizin elde edilmiş olacaktır.
Bu durumda da yine muhasebe işlem fişiyle (yukarıda anılan muhasebe işlem fişinde birlikte de yapılabilir.) şu kayıt yapılmalıdır;
-------------------------- / --------------------------
900.6.5 Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hs. 10.-
901.17.6.5 Bütçe Ödenekleri Hs. 10.-
-------------------------- / --------------------------
Gecekondu fonundan yapılan ödemeler, belediyelerin tabi olduğu tüm mevzuat hükümlerine uygun olarak yapılacaktır. Ödemelerde ödeme emri belgesi kullanılacaktır. Yapılacak muhasebe kaydı aşağıdaki gibidir;
-------------------------- / --------------------------
258.01- Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı
360.3.9- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hs.
360.4.2.9-Ödenecek Vergi ve Fonlar Hs.
103.02- Ver. Çek. Gön. Em. Hesabı
-------------------------- / --------------------------
830.06.05.07.90- Bütçe Giderleri Hs
835- Gider Yansıtma Hesabı
-------------------------- / --------------------------
905.06.05 Ödenekli Giderler Hs.
900.6.5 Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hs.
-------------------------- / --------------------------
Banka hesap özet cetveli bankadan gelip paranın hesaptan çıktığının anlaşılması üzerine aşağıdaki muhasebe kaydı yapılmalıdır;
-------------------------- / --------------------------
103.02- Ver. Çek. Gön. Em. Hesabı
102.07 Banka Hesabı
-------------------------- / --------------------------
C-1 Şartlı Bağış ve Yardım Karşılığı Ödenek Kaydı
Şartlı bağış ve yardımlar karşılığında ilgili tertibe ödenek kaydı yapılması gerekir.
-------------------------- / --------------------------
900.6.5 Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hs. 10.-
901.17.6.5 Bütçe Ödenekleri Hs. 10.-
-------------------------- / --------------------------
900 Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hs. ve 901 Bütçe Ödenekleri Hesabına kayıt yapılırken bağış ve yardım karşılığı ödeneği kullanacak olan birimin kurumsal kodu ve fonksiyonel kodu kullanılarak kayıt yapılacaktır. Ödenek kaydı yapılarken 901 Bütçe Ödenekleri Hesabının 17 nolu ayrıntı kodu kullanılması gerekmektedir. Burada finansman tipi sınıflandırmada kamu idaresinin finansman kodu değil “8” Bağış ve Yardımlar finansman kodunun kullanılması ve bütçe giderinin de bu finansman kodundan yapılması ve bu koddan raporlanması gerekmektedir.
Şartlı bağış ve yardım karşılığı kaydı yapılan ödeneklerden amaç dışında başka bir tertibe aktarma yapılamaz. Dolayısıyla bu tertiplerden başka tertiplere istisnaları dışında ödenek aktarması yapılamaz.
Ödeneğin kaydının yapıldığı yer ile ödeneğin kullanılacağı yerlerin farklı olması durumunda bu ödenek ilgili birime aktarılabilir.
C-2 Şartlı Bağış ve Yardım Karşılığı Ödeneğin Ertesi Yıla Devri
Şartlı bağış ve yardım karşılığı ödeneklerden malî yıl sonuna kadar harcanmamış olan tutarlar, bağış ve yardımın amacı gerçekleşinceye kadar ertesi yıl bütçesine devir olunarak ödenek kaydedilir.
Ödeneğin devrine ilişkin kayıt aşağıdaki gibi olacaktır.
Genel bütçe kapsamındaki bir kamu idaresine okul yapımında kullanılmak üzere bağışlanan 250.000 TL karşılığı ödenek kullanılmayarak ertesi yıla devredilmiştir. .
----------------------------- / -----------------------------
901.19.06.05 Bütçe Ödenekleri Hs. 250.000
900.06.05 Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hs. 250.000
----------------------------- / -----------------------------
Ertesi yıl başında geçen yıldan devreden ödenek aşağıdaki kayıtla tekrar mevcut bütçe ödeneklerinin üzerine ilave edilir.
----------------------------- / -----------------------------
900.06.05 Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hs. 250.000
901.08.06.05 Bütçe Ödenekleri Hs. 250.000
----------------------------- / -----------------------------
Uzun yıllar şartlı bağış niteliğinde kamu idarelerine aktarılan ve iptal edilmeyerek kullanıma hazır bir şekilde bulunan tutarlar yıllar itibariyle yukarıdaki şekilde devrettirilerek önelmiş bir miktarda ödeneğe ulaşılabilir. Örneğin belediyelerde gecekondu fonuna aktarılan tutarların ödeneklerin yıllar itibariyle devrettirilerek bu şekilde biriktirilmiş olmalıydı.
C-3 Şartlı Bağış ve Yardım Karşılığı Ödeneğin İptali
Şartlı bağış ve yardım karşılığı ödeneklerden;
İptal etmeye genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinde Maliye Bakanı, diğer kamu idarelerinde üst yönetici yetkilidir.
Burada ödeneklerin bir kalemden bir başka kaleme aktarılması değil iptali söz konusudur. Bu nedenle belirtilen koşullarda dahi bir başka kalem için ödenek imkânı ortaya çıkartılamaz sadece ödenekler iptal edilerek belirtilen işlerin yapılmasında imtina edilebilir.
Ödeneğin iptal işleminin aşağıdaki şekilde yerine getirilmesi gerekecektir.
----------------------------- / -----------------------------
901.18.06.05 Bütçe Ödenekleri Hs. 250.000
900.06.05 Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hs. 250.000
----------------------------- / -----------------------------
----------------------------- / -----------------------------
901.25.06.05 Bütçe Ödenekleri Hs. 250.000
900.06.05 Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hs. 250.000
----------------------------- / -----------------------------
5018 sayılı Kanunun hükmüyle, şartlı bağış ve yardımlar, kullanılmadığı veya amaç dışı kullanıldığı için geri istenildiği takdirde, bütçeye gider kaydıyla ilgilisine geri verilir.
Bağış ve yardımın geri verilmesinde etken olan bağış ve yardımı yapandır ve ancak geri istenilmesi durumunda ve amacına uygun kullanım yapılmadığı durumlarda iade yapılabilir.
İade yapılırken gelirden düşmek veya bütçe gelirinden ret ve iade kalemlerini kullanarak iade yapılması mümkün değildir. Burada iade ödeme emri belgesiyle ve bütçeye gider kaydı yaparak iade yapılacaktır.
Bu tür iadelerde hangi kurumsal ve ekonomik kodun kullanılacağı ve dolayısıyla bütçe gideri sorumluluğunun kimde bulunacağı net değildir. 1. Görüşe göre her zaman ortaya çıkacak iade kodlarının 2. Görüşe göre ise şartlı bağış karşılığı ödeneğin kaydının yapıldığı kodların kullanılması gerekmektedir. İadenin yapılmasında ödenek problemi yaşanmaması iade yapılan ödeneğin iptal edilecek olması gerçeği düşünüldüğünde kanımca iade ödenek kaydının yapıldığı bütçe gideri kodları kullanılarak yapılmalıdır.
Bu işlemlere bir örnek vermek gerekirse; Bir mahalli idare birliğine vatandaş A tarafından fikri hak alımlarında kullanılmak üzere 30.000.- TL bağış yapılmıştır.
----------------------------- / -----------------------------
102- Banka Hesabı 30.000
600.04.04.01.04- Gelirler Hesabı 30.000
----------------------------- / -----------------------------
805- Gelir Yansıtma Hesabı 30.000
800.04.04.01.04 Bütçe Gelirleri Hesabı 30.000
----------------------------- / -----------------------------
900.03.07 Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hs. 30.000
901.17.03.07 Bütçe Ödenekleri Hs. 30.000
----------------------------- / -----------------------------
İstenilen alımın yapılmaması üzerine vatandaş yapmış olduğu şartlı bağış ve yardımın iadesini talep etmiştir.
----------------------------- / -----------------------------
630.03.07.02.02 Giderler Hesabı 30.000
103.02 Verilen Çekler ve Gönderme Em. H. 30.000
----------------------------- / -----------------------------
830.03.07.02.02 Bütçe Giderleri Hesabı 30.000
835 Gider Yansıtma Hesabı 30.000
----------------------------- / -----------------------------
905.03.07 Ödenekli Giderler Hs. 30.000
900.03.07 Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hs. 30.000
----------------------------- / -----------------------------
Şartlı bağış ve yardımların usulüne uygun kullanılmaması aşağıdaki şekilde ikiye ayrılır.
a) Şartlı bağış ve yardımın zamanında kullanılmaması nedeniyle doğacak zararlar,
b) Şartlı bağış ve yardımın amaç dışı kullanım nedeniyle yapılan harcamalar,
Bu iki şekilde şartlı bağış ve yardım usulüne uygun kullanılmazsa, uygun kullanılmayan miktarlar sorumluluğu tespit edilenlere ödettirilir.
[1] 24/7/2008 tarihli ve 5793 sayılı Kanunun 46 ncı maddesiyle; bu fıkranın birinci cümlesinde yer alan "bütçelerine" ibaresi madde metninden çıkartılmıştır.
[2] 18.01.2007 tarih ve 26407 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
[3] 02.10.2006 tarih ve 26307 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
[4] Belediyelerde, belediye başkanlarının şartsız bağışları kabul etmek ya da etmemek şeklinde bir yetkisi vardır. (5393 sayılı Belediye Kanunu madde 38/l) İl Özel İdarelerinde söz konusu yetki valilere verilmiştir. (5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu madde 30/l) Mahalli idare birliklerinde ise şartsız bağışları birlik başkanı kabul eder. (5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu madde 14/l)
