* Mali Hukuk Dergisi Kasım Aralık 2009 Sayısında Yayımlanmıştır.
KAMU İDARELERİ AÇISINDAN MOTORLU TAŞITLAR VERGİSİNİN KAPSAMI VE BİR KAMU ZARARI İHTİMALİ
Erkan KARAARSLAN
Maliye Bakanlığı Muhasebat Başkontrolörü
SGK Kurumsal Gelişim Daire Başkanı
Kamu maliyesinde ödeme gücünün gelir ve harcamanın yanı sıra üçüncü bir göstergesi olarak servet yer almaktadır. Vergi yapısının günümüze kadar gelen seyri içinde, servet vergilerinin toplam vergi gelirleri içinde geçmişte daha fazla önem taşıdığı; çağdaş vergi sistemleri içinde ise nisbî öneminin azaldığı gözlemlenmektedir. Bununla birlikte, bütçeye katkısı ve adalet düşüncesi paralelinde, uygulamasına devam edilmektedir. Servet, malvarlığına ilişkin stok bir durumdur. Türk vergi hukukunda Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV), Veraset ve İntikal Vergisi ve Emlak Vergisi olmak üzere sürekli olarak uygulana gelen servet vergileri bulunmaktadır.
Her ne kadar bazı yazarlarca bir çeşit resim yada ruhsat vergisi olarak değerlendirilse de[1], genel olarak (MTV)[2], bir servet vergisi olarak kabul edilmektedir.
Verginin konusunu Kanundaki tarifede yer alan motorlu kara, hava ve deniz taşıtlarından ilgili sicile kayıt ve tescil edilmiş olanlar oluşturmaktadır. Tescil ve kayıt işlemi ile vergiyi doğuran olay gerçekleşmektedir. İlgili sicillerde adına kayıt yapılan gerçek ve tüzel kişiler verginin yükümlüsüdür.
Dört tarife üzerinden gerçekleştirilen vergilemede, yaş, kg., araç türü ve motor gücüne göre yapılmış karma bir değerlendirme sistemi mevcuttur.
Kayıt ve tescilin yapıldığı vergi dairesince, yıllık olarak tarh ve tahakkuku yapılan vergi, iki taksitte (ocak-temmuz) ödenir.
MTV Kanununun 5 ve 6 ncı maddelerinde yazılı tarifelerde yer alan;
a) Karayolları Trafik Kanununa göre trafik şube veya bürolarına kayıt ve tescil edilmiş bulunan motorlu kara taşıtları,
b) Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğüne kayıt ve tescil edilmiş olan uçak ve helikopterler,
MTV tabidir. Aşağıda yazılı MTV’den müstesnadır.
a) Genel ve özel bütçeli idareler, sosyal güvenlik kurumları ile il özel idareleri, belediyeler, köy tüzel kişilikleri ve Türkiye Kızılay Derneği adına kayıt ve tescil edilen taşıtlar (bu idarelere bağlı olup, ayrı tüzel kişiliği olan işletmeler ile özel kanunlarında malları Devlet malı sayılmış olan kuruluşların taşıtları hariç),
b) Karşılıklı olmak şartiyle, yabancı devletlerin Türkiye'de bulunan elçilik ve konsolosluklarıyla, elçi, maslahatgüzar ve konsoloslarına (Fahri konsoloslar hariç) ve o devletin uyruğunda bulunan elçilik ve konsolosluk memurlarına ve merkezi Türkiye'de bulunan uluslararası kurullar ile bu kurulların yabancı uyruklu memurlarına ve resmi bir görev için yurda gelen delege ve heyetlere ve bu heyetlere mensup yabancı uyruklu kişilere ait taşıtlar.
c) Sakatlık dereceleri % 90 ve daha fazla olan malûl ve engellilerin adlarına kayıtlı taşıtlar ile diğer malûl ve engellilerin, bu durumlarına uygun hale getirilmiş özel tertibatlı taşıtlar.
d) 18.6.1999 tarihli ve 4389 sayılı Bankalar Kanunu hükümlerine göre temettü hariç ortaklık hakları ile yönetim ve denetimleri veya hisseleri kısmen veya tamamen Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna intikal eden bankalara, tasfiyeleri Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu eliyle yürütülen müflis bankaların iflâs idarelerine ait taşıtlar.
Motorlu taşıtlar vergisi ile ilgili muaflık ve istisna hükümleri, bu Kanuna hüküm eklenmek veya bu Kanunda değişiklik yapılmak suretiyle düzenlenir. Bu Kanunda yer almayan istisna ve muaflıklar hükümsüzdür. Ancak, uluslararası anlaşma hükümleri saklıdır.
MTV Kanunu 1963 yılında yasalaşmış ve kamu idareleri açısından istisna hükümleri Kanunun yasalaşma dönemindeki kamu idaresi tasnifine göre kaleme alınmıştır. 1963 yılında kamu idareleri açısından istisna hükmü; “Genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, il özel idareleri ve belediyelerle köy tüzelkişiliklerince iktisap edilerek bu daire ve idareler adına kayıt ve tescil edilen taşıtlar (Bu dairelere bağlı olup, ayrı tüzelkişiliği olan işletmeler ile özel kanunlarında malları Devlet malı sayılmış olan kuruluşların taşıtları hariç)” şeklinde idi.
MTV kapsamı, gelişen kamu idaresi tasnifleri dikkate alınmak suretiyle, 5766 sayılı ve Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunda ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile 6.6.2008 tarihinden itibaren değiştirilmiştir. Buna göre MTV’nin kapsamına girmeyen ve dolayısıyla MTV ödemeyecek kamu idareleri şunlardır;
- Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri,
- Özel bütçeli idareler,
- Sosyal Güvenlik Kurumu
- Türkiye İş Kurumu
- İl özel idareleri,
- Belediyeler,
- Köy tüzel kişilikleri,
- Vakıf üniversiteleri
adına kayıt ve tescil edilen taşıtlar ile
- Bankalar Kanunu hükümlerine göre temettü hariç ortaklık hakları ile yönetim ve denetimleri veya hisseleri kısmen veya tamamen Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna (TMSF) intikal eden bankalara ait taşıtlar,
- Tasfiyeleri TMSF eliyle yürütülen müflis bankaların iflâs idarelerine ait taşıtlar.
Motorlu Taşıtlar Vergisine tabi olan ve MTV ödeyecek olan kamu idareleri ise şunlardır;
- Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar (Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, Telekomünikasyon Kurumu, Sermaye Piyasası Kurulu, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, Kamu İhale Kurumu, Rekabet Kurumu, Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü İçkiler Piyasası Düzenleme Kurumu)
Yasal ve idari düzenlemelere göre, MTV mükellefleri, I sayılı tarifedeki taşıtlar (otomobil, kaptıkaçtı, arazi taşıtları ve benzerleri) için öngörülen MTV tutarının, bu taşıtların kasko değerlerinin % 5’ini aşması halinde, aynı yaş grubunun silindir hacmi olarak bir alt kademesindeki vergiyi ödeme hakkına sahiptirler.[3] Bu haktan yararlanmak isteğe bağlı olduğu için, bu konudaki hesaplamaların kamu idareleri tarafından yapılması ve Vergi Dairesine bir dilekçe ile başvurulması gerekmektedir.
MTV Kanununun 5. maddesinde 5035 sayılı Kanunla yapılan değişiklik ile (I) sayılı tarifede yer alan otomobil, kaptıkaçtı, arazi taşıtları ve benzerlerine ait vergi tutarlarının Türkiye Sigorta ve Reasürans Birliği (TSRB) tarafından her yılın Ocak ayında ilan edilen kasko sigortası değerlerinin % 6’sını aşması halinde, aynı yaş grubunda bulunan taşıtlara ait vergi tutarlarını, bir alt kademedeki taşıtlara isabet eden vergi tutarı olarak belirlemeye, bu oranı % 4’e kadar indirmeye ve kanuni oranına kadar artırmaya Bakanlar Kurulu yetkili kılınmıştır. Bakanlar Kurulu bu oranı % 5 olarak uygulamaktadır.
Kasko sigortası değerinin belirlenmesinde; TSRB tarafından yayınlanarak ilan edilen “Motorlu Kara Taşıtları Kasko Değer Listesi” kapsamındaki değerleri esas alınmaktadır. Herhangi bir nedenle hasarlı duruma gelmiş olan taşıtların hasarlı kasko değerleri değil, hasardan önceki kasko sigortası değerleri dikkate alınacaktır.
Kasko Sigortası değeri uygulamasından yararlanmak isteyen mükellef kamu idarelerinin yetkilileri, taşıtlarının kasko sigortasına esas olan değerlerini belirten ve örneği Maliye Bakanlığı tebliğlerinde yer alan Motorlu Taşıtlar Vergisi Tutarına Esas Olan Kasko Sigortası Değeri Bildirim Formu’nu yetkili bir sigorta acentesinden alarak ilgili vergi dairesine vermesi gerekmektedir.[4]
Ödenmesi gereken MTV hesaplanmasında sırasıyla aşağıdaki yöntem izlenecektir:
Daha düşük bir MTV ödeme imkanı yasal olarak mevcutken üst dilimden MTV vergisi ödenmesi durumunda daha sonraki dönemlerde bu ödemenin kamu zararı olarak değerlendirilmesi mümkündür.
Motor silindir hacmi 4966 cm3 olan Mercedes E 500 2002 model 8 yaşında bir taşıtın kasko sigortasına esas olan değerin 101.700 TL olması halinde, 2009 yılında ödenmesi gereken motorlu taşıtlar vergisi tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.
|
Taşıtın kasko sigortasına esas değeri |
101.700 TL |
|
Taşıtın kasko sigortası değerinin % 5’i |
5.085 TL |
|
2009 yılında ödenmesi öngörülen MTV tutarı |
6.317 TL |
|
Bir alt kademeye göre ödeme yapılabilir MTV tutarı |
4.422 TL |
Örnekte görüldüğü üzere; öngörülen motorlu taşıtlar vergisi tutarı kasko sigortası değerinin % 5’ini aştığından, taşıtın yer aldığı motor silindir hacmi 4001 cm3 yukarısı olduğu halde, 7-11 yaş grubunun, silindir hacmi olarak bir alt kademesinde yer alan 3501-4000 cm3 için geçerli olan motorlu taşıtlar vergisi tutarı (4.422 TL) üzerinden MTV ödenebilecektir.
Bu durumda ilgili kamu idaresi 1.895 TL eksik ödeme yapacak ve daha sonra bu miktardaki olası kamu zararıyla karşılaşma ihtimali ortadan kalkacaktır.
Önceki yıllarda fazla ve yersiz ödenen vergiler için Vergi Usul Kanunu’nun 116. maddesi kapsamında bir “Düzeltme dilekçesi” ile bağlı olunan vergi dairesine başvurulması mümkündür. Bu konudaki düzenleme 1 Ocak 2004’den itibaren yürürlüğe girdiği için 2004, 2005, 2006, 2007, 2008 ve 2009 yıllarında fazla vergi ödeyen MTV kapsamına dahil kamu idarelerinin, fazla ödedikleri vergiyi geri alma hakları bulunmaktadır.
Bu çalışmada, gelişen kamu idaresi tasnifleri dikkate alınmak suretiyle, 5766 sayılı Kanun ile 6.6.2008 tarihinden itibaren kamu idareleri açısından değiştirilen MTV kapsamı ele alınarak MTV ödeyecek ve ödemeyecek kamu idareleri belirlenmiş; MTV ödeyecek kamu idarelerinin, öngörülen MTV tutarının, bu taşıtların kasko değerlerinin % 5’ini aşması halinde, aynı yaş grubunun silindir hacmi olarak bir alt kademesindeki vergiyi ödeme hakkına sahip oldukları ve bu işlemin yapılmaması halinde fazla ve yersiz ödenen verginin kamu zararı olarak değerlendirilebileceği açıklanmıştır.
[1] Kenan BULUTOĞLU, Türk Vergi Sistemi, C.2., 6. Bası, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1978, s.223, 232,
[2] 197 sayılı Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu, 23.2.1963 tarih ve 11342 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
[3] Murat TOKMAKKAYA/Pelin KANDEMİR, “Motorlu Taşıtlar Vergisi Tutarının, Kasko Sigortası Değerinin Yüzde 5’ine Göre Hesaplanarak Ödenmesi,” Yaklaşım Dergisi, sayı 202 (Ekim 2009):
[4] Murat TOKMAKKAYA/Pelin KANDEMİR,
