* Güncel Mevzuat Kasım 2006 Sayısında Yayımlanmıştır.
HAKEDİŞ ÖDENMESİ SURETİYLE MADDİ DURAN VARLIK EDİNİLMESİ İŞLEM SÜRECİ
Erkan KARAARSLAN
Maliye Bakanlığı
Muhasebat Kontrolörü
Bu çalışma bir örnek üzerinden yapılacaktır. Örneğin yapıldığı kamu idaresinde tek bir muhasebe biriminin bulunduğu, kamu idaresinin katma değer vergisi ve kurumlar vergisi mükellefi olmadığı ve yapılan işin yıllara sari bir iş olmadığı kabul edilmiştir.
Örnek:
Kamu idaresince, yol yapımı için ihaleye çıkılmıştır.
- İhaleyi 800.000.- YTL fiyat teklifi veren müteahhit kazanmıştır. Müteahhitten % 6 oranında kesin teminat mektubu alınmış ve sözleşme imzalanmıştır. Sözleşmeye göre yıllara sari olmayan bu işle ilgili müteahhide teminat mektubu karşılığında %10 oranında avans verilmiştir.
1. Müteahhitten sözleşme bedelinin % 6’sı oranında kesin teminat mektubu alınması kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
910- Teminat Mektupları Hesabı |
48.000.- |
|
|||||||
|
|
911- Teminat Mektupları Emanetleri Hesabı |
|
48.000.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
2. Girişilen taahhüdün, taahhüt kartına dayanılarak, hesaplara alınması kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
920- Gider Taahhütleri Hesabı |
800.000.- |
|
|||||
|
|
921- Gider Taahhütleri Karşılığı Hesabı |
|
800.000.- |
||||
|
|
|
|
|
|
|
||
3. Avans verilmesi kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
259- Yatırım Avansları Hesabı |
80.000.- |
|
||||||
|
|
360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı |
|
600.- |
|||||
|
|
103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı |
|
79.400.- |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
4. Avans karşılığı avans teminat mektubu alınması kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
910- Teminat Mektupları Hesabı |
80.000.- |
|
||||||
|
|
911- Teminat Mektupları Emanetleri Hesabı |
|
80.000.- |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
Yol yapım işi ile ilgili müteahhit 500.000.- YTL + KDV tutarında ilk hakedişini getirmiştir. Verilen avansın 75.000 YTL’si mahsup edilmiş; müteahhidin isteği üzerine teminat mektubunun ilgili kısmı çözülmüştür.
5. İlk hakedişin ödemesi kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
258- Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı |
590.000.- |
|
|||||
|
|
259- Yatırım Avansları Hesabı[1] |
|
75.000.- |
||||
|
|
360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Damga Vergisi: 500.000*binde 7,5) |
|
3.750.- |
||||
|
|
360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Katma Değer Vergisi Tevkifatı: 90.000*1/6)[2] |
|
15.000.- |
||||
|
|
320- Bütçe Emanetleri Hesabı |
|
496.250.- |
||||
|
830- Bütçe Giderleri Hesabı |
590.000- |
|
|||||
|
|
835- Gider Yansıtma Hesabı |
|
590.000.- |
||||
|
|
|
|
|
|
|
||
6.Taahhütten düşme kaydı;[3]
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
921- Gider Taahhütleri Karşılığı Hesabı |
500.000.- |
|
|||||
|
|
920- Gider Taahhütleri Hesabı |
|
500.000.- |
||||
|
|
|
|
|
|
|
||
7. Mahsup edilen avansa ilişkin teminat mektubunun serbest bırakılması kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
911- Teminat Mektupları Emanetleri Hesabı |
75.000.- |
|
|||||||
|
|
910- Teminat Mektupları Hesabı |
|
75.000.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
8. Ödenek kullanılması kaydı;[4]
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
905- Ödenekli Giderler Hesabı |
590.000.- |
|
|||||
|
|
900- Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hesabı |
|
590.000.- |
||||
|
|
|
|
|
|
|
||
50.000 ytl’si keşif artışı olmak üzere daha sonra 350.000.- YTL tutarında ikinci hakediş bedeli ödenerek yol yapımı geçici kabul aşamasına kadar getirilmiştir.
9- İkinci Hakedişin ödenmesi kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
258- Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı |
413.000.- |
|
||||||
|
|
259- Yatırım Avansları Hesabı[5] |
|
5.000.- |
|||||
|
|
360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Damga Vergisi:350.000*binde 7,5) |
|
2.625.- |
|||||
|
|
360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Katma Değer Vergisi Tevkifatı: 63.000*1/6) |
|
10.500.- |
|||||
|
|
320- Bütçe Emanetleri Hesabı |
|
394.875.- |
|||||
|
830- Bütçe Giderleri Hesabı |
413.000- |
|
||||||
|
|
835- Gider Yansıtma Hesabı |
|
413.000.- |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
10- Taahhütten düşme kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
921- Gider Taahhütleri Karşılığı Hesabı |
300.000.- |
|
|||||
|
|
920- Gider Taahhütleri Hesabı |
|
300.000.- |
||||
|
|
|
|
|
|
|
||
11- Ödenek kullanılması kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
905- Ödenekli Giderler Hesabı |
413.000.- |
|
|||||
|
|
900- Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hesabı |
|
413.000.- |
||||
|
|
|
|
|
|
|
||
Ardından geçici kabul tutanağı imzalanmıştır.
12. Yapılmakta olan yatırımlar hesabında izlenen varlığın geçici kabul tutanağının idarece imzalandığı tarihi müteakip ilgili varlık hesabına aktarılması kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
251- Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı |
1.003.000.- |
|
|||||
|
|
258- Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı |
|
1.003.000.- |
||||
|
|
|
|
|
|
|
||
Kesin kabul sırasında müteahhitten 5.000.- YTL alacaklı çıkılmış ve bu tutar 50.- YTL faiziyle birlikte tahsil edilmiştir. Böylece iş teslim alınmıştır.
13. Kesin kabul sırasında müteahhitten alacaklı çıkılması kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
140- Kişilerden Alacaklar Hesabı |
5.000.- |
|
|||||||
|
|
251- Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı |
|
5.000.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
14. Kişilerden alacaklar hesabında kayıtlı tutarlar için faiz tahakkuku kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
140- Kişilerden Alacaklar Hesabı |
50.- |
|
|||||||
|
|
600- Gelirler Hesabı |
|
50.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
15. Faiz ve anaparanın tahsilat kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
100- Kasa Hesabı |
5.050.- |
|
|||||||
|
|
140- Kişilerden Alacaklar Hesabı |
|
5.050.- |
||||||
|
805- Gelir Yansıtma Hesabı |
5.050.- |
|
|||||||
|
|
800- Bütçe Gelirleri Hesabı |
|
5.050.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
16. Avans teminat mektubu ve kesin teminat mektubunun ilgiliye iade edilmesinin kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
911- Teminat Mektupları Emanetleri Hesabı |
48.000.- |
|
|||||||
|
|
910- Teminat Mektupları Hesabı |
|
48.000.- |
||||||
|
911- Teminat Mektupları Emanetleri Hesabı |
5.000.- |
|
|||||||
|
|
910- Teminat Mektupları Hesabı |
|
5.000.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
17. Yılsonunda (31.12.2006 tarihinde) amortisman ayrılması kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
630- Giderler Hesabı |
49.900.- |
|
|||||||
|
|
257- Birikmiş Amortismanlar Hesabı[6] |
|
49.900.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
Ertesi yıl söz konusu maddi duran varlıkla ilgili %10 yeniden değerleme yapılmış %5 (20 yıllık yararlanma süresine göre) amortisman uygulanmasına devam edilmiştir.
18. Ertesi yıl sonunda (31.12.2007tarihinde) yeniden değerleme yapılması ve amortisman ayrılması kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
251- Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı |
99.800.- |
|
|||||||
|
|
257- Birikmiş Amortismanlar Hesabı |
|
4.990.- |
||||||
|
|
522- Yeniden Değerleme Farkları Hesabı |
|
94.810.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
630- Giderler Hesabı |
54.640,50.- |
|
|||||
|
|
257- Birikmiş Amortismanlar Hesabı |
|
54.640,50.- |
||||
|
|
|
|
|
|
|
||
2008 yılında yolun değerini artırıcı şekilde iyileştirme ve ömür uzatmak için 300.000.- YTL + KDV tutarında tamirat yapılmıştır.
19. Yol için yapılan tamirat giderinin kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
251- Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı |
354.000.- |
|
|
||||||
|
|
360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Damga Vergisi:300.000*binde 7,5) |
|
2.250.- |
|
|||||
|
|
360- Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı (Katma Değer Vergisi Tevkifatı: 54.000*1/6) |
|
9.000.- |
- |
|||||
|
|
103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı |
|
242.750.- |
|
|||||
|
830- Bütçe Giderleri Hesabı |
354.000- |
|
|
||||||
|
|
835- Gider Yansıtma Hesabı |
|
354.000.- |
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Söz konusu yol, Karayolları Genel Müdürlüğü’ne devredilmiştir.
20. Varlığın devrinin kaydedilmesi;[7]
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
257- Birikmiş Amortismanlar Hesabı |
109.530,50.- |
|
|||||||
|
522- Yeniden Değerleme Farkları Hesabı |
94.810,00.- |
|
|||||||
|
630- Giderler Hesabı |
1.247.459,50.- |
|
|||||||
|
|
251- Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı |
|
1.451.800.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
[1] Hakedişlerden verilen avansların mahsup işlemi, avans verme oranının % 50 fazlasının hakedişlerden kesilmesi suretiyle yapılmaktadır. Bu işlemde başlangıçta % 10 müteahhit avansı verilmişti. Bu nedenle hakediş bedelinin % 15’i oranında kesinti yapılmıştır.
[2] 91 nolu KDV tebliğine göre 1/6 KDV tevkifatı yapılmaktadır.
[3] Taahhütten düşme kayıtları, katma değer vergisi hariç tutar üzerinden yapılmaktadır. Çünkü taahhüde alma tutarları da sözleşme bedelinden yani katma değer vergisi hariç tutarlar üzerinden yapılmıştır.
[4] Ödenekler bütçelerden yola çıkılarak “900- Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hesabı”na Borç; “901- Bütçe Ödenekleri Hesabı”na Alacak kaydedilmektedir. Tek muhasebe birimi olan kamu idarelerinde başka bir işlem yapılmamakta bütçe giderinin yapılmasını müteakip bu kayıtda belirtildiği şekilde ödenekten düşme işlemi yapılmaktadır.
[5] İlk hakediş ödemesinde verilen avansın 75.000.- YTL.si mahsup edilmişti. Bu hakedişte kalan 5.000.YTL.si mahsup edilmektedir.
[6] Varlığın kayıtlı değeri 998.000.- YTL dir. Varlığı yararlı ömrünün 20 yıl olduğu öngörülürse yapılacak olan amortisman kaydı bu şekilde olacaktır.
[7] Burada varlık için ayrılmış olan amortisman, yeniden değerleme farkı borç kaydı yapılarak; varlığın değeri de ilgili varlığa alacak kaydı yapılarak hesaplardan çıkarılmaktadır. Aradaki fark giderler hesabına kaydedilmektedir. Bu işlem bütçeyle ilişkilendirilmemektedir.
