* İdari ve Mali Mevzuat Dergisi Ocak 2022 Sayısında Yayımlanmıştır.
BÜTÇE ve ÖDENEK İŞLEMLERİ DIŞINDAKİ DÖNEM SONU İŞLEMLERİ
Erkan KARAARSLAN
A- BİLANÇO HESAPLARINA İLİŞKİN DÖNEM SONU İŞLEMLERİ
1. Duran Varlıklar Ana Hesap Grubundan Dönen Varlıklar Ana Hesap Grubuna Aktarma Kayıtları
Duran varlıklar ana hesap grubu içerisinde yer alan hesaplarda kayıtlı tutarlardan vadeleri bir yılın altına inmesi nedeniyle dönen varlıklar ana hesap grubundaki ilgili hesaplara aktarılması gereken tutarlar, aşağıdaki şekilde, duran varlıklar ana hesap grubundaki ilgili hesaplara alacak, dönen varlıklar ana hesap grubundaki ilgili hesaplara borç kaydedilir.
Bu işlemlere örnek olarak; 220- Gelirlerden Alacaklar Hesabında izlenen 4.000.-TL alacağın 2.000.- TL lik kısmının vadesinin bir yılın altına indiğinin tespit edilmesi verilebilir. Bu durumda aşağıdaki kaydın yapılması gerekmektedir.
------------------------ / ---------------------------------------
120- Gelirlerden Alacaklar Hesabı 2.000.-
220- Gelirlerden Alacaklar Hesabı 2.000.-
------------------------ / ---------------------------------------
Duran varlıklar içinde izlenen uzun vadeli kurum alacakları hesabında kayıtlı 150.000.- TL tutarındaki alacağın 90.000.- TL.sinin vadesinin geçtiği kalanının ise vadesinin bir yılın altına indiği yapılan yıl sonu envanteri sırasında tespit edilerek gerekli yevmiye kayıtları yapılmıştır.
------------------------ / ---------------------------------------
132- Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı 60.000.-
137- Takipteki Kurum Alacaklar Hesabı 90.000.-
232- Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar H. 150.000.-
------------------------ / ---------------------------------------
|
117- Menkul Varlıklar Hesabı |
XXX.- |
|
|
|
|
217- Menkul Varlıklar Hesabı |
|
XXX.- |
|
120- Gelirlerden Alacaklar Hesabı |
XXX.- |
|
|
|
|
220- Gelirlerden Alacaklar Hesabı |
|
XXX.- |
|
122- Gelirler. Tecilli ve Tehirli Alacaklar H. |
XXX.- |
|
|
|
|
222- Gelirlerden Tecilli ve Tehirli Al. H. |
|
XXX.- |
|
127- Diğer Faaliyet Alacakları Hesabı |
XXX.- |
|
|
|
|
227- Diğer Faaliyet Alacakları Hesabı |
|
XXX.- |
|
132- Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar H. |
XXX.- |
|
|
|
|
232- Kurumca Verilen Borçlardan A. H. |
|
XXX.- |
|
139- Diğer Kurum Alacakları Hesabı |
XXX.- |
|
|
|
|
239- Diğer Kurum Alacakları Hesabı |
|
XXX.- |
|
180- Gelecek Yıllara Ait Giderler Hesabı |
XXX.- |
|
|
|
|
280- Gelecek Yıllara Ait Giderler H. |
|
XXX.- |
|
181- Gelir Tahakkukları hesabı |
XXX.- |
|
|
|
|
281- Gelir Tahakkukları Hesabı |
|
XXX.- |
|
150- İlk Madde ve Malzemeler Hesabı / 157- Diğer Stoklar Hesabı |
XXX.- |
|
|
|
|
293- Gelecek Yıllar İhtiyacı Stoklar H. |
|
XXX.- |
2- Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Ana Hesap Grubundan Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Ana Hesap Grubuna Aktarma Kayıtları
Uzun vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubu içerisinde yer alan hesaplarda kayıtlı tutarlardan vadeleri bir yılın altına inmesi nedeniyle kısa vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubundaki ilgili hesaplara aktarılması gereken tutarlar, aşağıdaki şekilde, uzun vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubundaki ilgili hesaplara borç, kısa vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubundaki ilgili hesaplara alacak kaydedilir.
|
400- Banka Kredileri Hesabı |
XXX.- |
|
|
|
|
300- Banka Kredileri Hesabı |
|
XXX.- |
|
403- Kamu İdarelerine Mali Borçlar Hesabı |
XXX.- |
|
|
|
|
303- Kamu İdarelerine Mali Borçlar H. |
|
XXX.- |
|
409- Uzun Vadeli Diğer İç Mali Borçlar H. |
XXX.- |
|
|
|
|
309- Uzun Vad. Diğer İç Mali Borçlar H. |
|
XXX.- |
|
410- Dış Mali Borçlar Hesabı |
XXX.- |
|
|
|
|
310- Dış Mali Borçlar Hesabı |
|
XXX.- |
|
429- Diğer Faaliyet Borçları Hesabı |
XXX.- |
|
|
|
|
329- Diğer Faaliyet Borçları Hesabı |
|
XXX.- |
|
430- Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı |
XXX.- |
|
|
|
|
330- Alınan Depozito ve Teminatlar H. |
|
XXX.- |
|
438-Kamuya Olan Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Borçlar Hesabı |
XXX.- |
|
|
|
|
368-Kamuya Olan Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Borçlar Hesabı |
|
XXX.- |
|
440- Alınan Sipariş Avansları Hesabı |
XXX.- |
|
|
|
|
340- Alınan Sipariş Avansları Hesabı |
|
XXX.- |
|
449- Alınan Diğer Avanslar Hesabı |
XXX.- |
|
|
|
|
349- Alınan Diğer Avanslar Hesabı |
|
XXX.- |
|
472- Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı |
XXX.- |
|
|
|
|
372- Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı |
|
XXX.- |
|
479- Diğer Borç ve Gider Karşılıkları Hesabı |
XXX.- |
|
|
|
|
379- Diğer Borç ve Gider Karşılıkları H. |
|
XXX.- |
|
480- Gelecek Yıllara Ait Gelirler Hesabı |
XXX.- |
|
|
|
|
380- Gelecek Yıllara Ait Gelirler Hesabı |
|
XXX.- |
|
481- Gider Tahakkukları Hesabı |
XXX.- |
|
|
|
|
381- Gider Tahakkukları Hesabı |
|
XXX.- |
|
499- Diğer Uzun Vadeli Yabancı Kay. H. |
XXX.- |
|
|
|
|
399- Diğer Çeşitli Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Hesabı |
|
XXX.- |
Yukarıdaki işlemlere örnek olarak; 400- Banka Kredileri Hesabında izlenen 40.000.-TL tutarındaki banka kredi borcunun 12.000.- TL lik kısmının vadesinin bir yılın altına indiğinin tespit edilmesi verilebilir. Bu durumda aşağıdaki kaydın yapılması gerekmektedir.
------------------------ / ---------------------------------------
400- Banka Kredileri Hesabı 12.000.-
300- Banka Kredileri Hesabı 12.000.-
------------------------ / ---------------------------------------
3- Değer Hareketleri Hesap Grubundaki Hesapların Bakiyelerinin Değer Hareketleri Sonuç Hesabına Aktarılması Kayıtları[1]
Öz kaynaklar ana hesap grubu içerisinde yer alan “Değer Hareketleri” hesap grubundaki hesapların borç kalanı verenleri bu hesaplara alacak, değer hareketleri sonuç hesabına borç; alacak kalanı verenler bu hesaplara borç, değer hareketleri sonuç hesabına alacak kaydedilerek kapatılır.
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
519- Değer Hareketleri Sonuç Hesabı (51- hesap grubundaki hesapların borç bakiyeleri) |
XXX.- |
|
||||||
|
|
511- Muhasebe Birimleri Arası İşlemler Hesabı |
|
XXX.- |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
511- Muhasebe Birimleri Arası İşlemler Hesabı |
XXX.- |
|
||||||
|
|
519- Değer Hareketleri Sonuç Hesabı (51-Hesap grubundaki hesapların alacak bakiyeleri) |
|
XXX.- |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
4- Yabancı Paraya Endeksli Kıymetlerin İzlendiği Hesaplarda Değerleme Kayıtları
Dönem sonunda ilgili varlık ve yabancı kaynak hesaplarında kayıtlı olup, yabancı para tutarları ile yabancı para cinsinden veya yabancı paraya endeksli olan tutarlardan günlük veya aylık olarak değerlemeye tabi tutulmayanlar dönem sonunda değerlemeye tabi tutulur ve ilgili hesaplara kaydedilir.
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
630- Giderler Hesabı |
XXX.- |
|
||||||
|
|
310- Cari Yılda Ödenecek Dış Mali Borçlar Hs. |
|
XXX.- |
|||||
|
|
105- Döviz Hesabı |
|
XXX.- |
|||||
|
|
....................................................... |
|
XXX.- |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
310- Cari Yılda Öd. Dış Mali Borçlar H. |
XXX.- |
|
||||||
|
105- Döviz Hesabı |
XXX.- |
|
||||||
|
............................................................... |
XXX.- |
|
||||||
|
|
600- Gelirler Hesabı |
|
XXX.- |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
5- Yeniden Değerleme Kayıtları[2]
Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar hesap gruplarında yer alan hesaplarda kayıtlı değerlerden yeniden değerleme işlemine tabi tutulması gerekenler, yeniden değerlemeye tabi tutulur.
Yeniden değerleme işlemi sonucunda değer artışı tespit edilmesi durumunda yapılması gereken muhasebe kaydı;
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
252- Binalar Hesabı |
XXX.- |
|
||||||
|
251- Yer altı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı |
XXX.- |
|
||||||
|
................................................. |
XXX.- |
|
||||||
|
|
257- Birikmiş Amortismanlar Hesabı |
|
XXX.- |
|||||
|
|
522- Yeniden Değerleme Farkları H. |
|
XXX.- |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
6. Amortisman Kayıtları[3]
Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar hesap gruplarında yer alan hesaplarda kayıtlı amortismana tabi tutulması gereken varlıklara ilişkin amortisman işlemleri yapılır.
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
630- Giderler Hesabı |
XXX.- |
|
||||||
|
|
257- Birikmiş Amortismanlar H. |
|
XXX.- |
|||||
|
|
268- Birikmiş Amortismanlar H. |
|
XXX.- |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
Yıl içinde amortismana tabi varlıklardan elden çıkarılacak stoklar ve maddi duran varlıklar hesabına aktarılan duran varlıklar için aktarma işleminin yapıldığı dönem sonunda, kayıtlı değerinden birikmiş amortisman tutarı düşüldükten sonra kalan kısmı kadar amortisman ayrılır.
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
630- Giderler Hesabı |
XXX.- |
|
||||||
|
|
299- Birikmiş Amortismanlar H. |
|
XXX.- |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
Mahalli idareler, 2009 mali yılı dönem sonu işlemleri sırasında amortisman ve tükenme payı ayrılmasını aşağıdaki şekilde yapacaklardır.
a) 251- Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı, 252- Binalar Hesabı, 253- Tesis, Makine ve Cihazlar Hesabı, 254-Taşıtlar Hesabı, 255-Demirbaşlar Hesabında kayıtlı duran varlıklara ilişkin olarak:
1) Bu hesaplardaki duran varlıklardan, maliyet bedeli 14.000.- TL.nin üzerinde maliyet bedeliyle edinilenler (Ek:1)’de yer alan yararlanma süre ve oranlarına göre amortismana tabi tutulacaklardır. Bu limitin altında kalanlar ise %100 oranında amortismana tabi tutulacaktır.
2) Edinim tarihindeki yıl için belirlenen limitin üzerinde bir maliyet bedeli olan amortismana tabi tutulmuş bir varlığın değeri sonraki yıl/yıllarda belirlenen limitin altında kaldığı takdirde, kalan amortisman süresine bakılmaksızın varlığın henüz amorti edilmemiş kısmı tamamen amortismana tabi tutulacaktır.
b) 256-Diğer Maddi Duran Varlıklar Hesabı, 260-Haklar Hesabı, 263-Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabı, 264-Özel Maliyetler Hesabı, 267-Diğer Maddi Olmayan Duran Varlıklar Hesabı, 271-Arama Giderleri Hesabı ile 277-Diğer Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar Hesabında kayıtlı duran varlıklara ilişkin olarak:
Bu hesaplarda kayıtlı duran varlıklara uygulanacak amortisman oranı %100 olarak belirlenmiştir. Bu işlemler yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar sonraki yıllarda da aynı şekilde uygulanmaya devam edilecektir.
B- Zamanaşımı ve Hesapların Yıllar İtibariyle İzlenmesi Vb. Yönlerden Yardımcı Hesaplar Arasındaki Güncellenme Kayıtları
1. Genel Olarak
Zaman aşımı ya da hesapların yıllar itibariyle detaylarının izlenebilmesi ve belirli dönemlerin sonunda hesapların başka hesaplara aktarılabilmesi amacıyla bazı hesaplar yıllar itibariyle bölümlenerek izlenmektedir. Bölümlenmede genel olarak hesapların geçmiş beş yıla ilişkin sonuçları göstermesi esas alınmıştır. Yıllar itibariyle bölümlenmeye tabi tutulan hesaplar şunlardır;
Dönem sonlarında bu hesapların yardımcı hesapları arasında aktarma kayıtları yapılacaktır. Bu kayıtlardan sonra söz konusu hesaplara ilişkin 01 nolu yardımcı hesap kodunda herhangi bir tutarın kalmaması gerekir. Yani Dönem sonlarında yardımcı hesaplar arasında aktarma yapılan yukarıdaki hesapların 01 nolu cari yıla ait yardımcı hesap kodlarının bakiyesi sıfırdır ve bunların hiçbirisi ertesi yıla devir vermez.
2. Bütçe Emanetleri Hesabında Kayıtlı Tutarların Zamanaşımı Yönünden Güncellenmesi Kayıtları
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
320- Bütçe Emanetleri (Cari Yıla (N) Ait Borçlar) |
XXX.- |
|
||||||
|
|
320- Bütçe Emanetleri (N-1 Yılına Ait Borçlar) |
|
XXX.- |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
Bütçe emanetleri hesabının yardımcı hesaplarında kayıtlı tutarların zamanaşımı tarihleri itibariyle güncellenmesine yönelik dönem sonu işlemi yukarıda verilen örnek kayıt doğrultusunda;
kaydedilerek gerçekleştirilmesi gerekir.
Bütçe emanetleri hesabının yardımcı hesaplarında zamanaşımı sürelerine göre güncelleştirme kayıtlarına ilişkin dönem sonu işleminden önce 31.12 tarihinde, N-5 Yılına Ait Borçlar yardımcı hesabında kayıtlı tutarlar zamanaşımına uğramış olacağı için gelir kaydedilmesi gerektiği unutulmamalıdır.
Örneğin; Mahalli idarenin bütçe emanetleri hesabına ilişkin yardımcı hesap kodları aşağıdaki gibiyse dönem sonunda yapılacak yevmiye kaydı şu şekilde oluşturulmalıdır;
320- Bütçe Emanetleri Hesabı 310.000.-
320.01 Cari Yıla (N) Ait Borçlar 244.000.-
320.02 (N-1) Yılına Ait Borçlar 25.000.-
320.03 (N-2) Yılına Ait Borçlar 20.000.-
320.04 (N-3) Yılına Ait Borçlar 17.000.-
320.05 (N-4) Yılına Ait Borçlar 3.000.-
320.06 (N-5) Yılına Ait Borçlar 1.000.-
Öncelikle zamanaşımına uğrayan bütçe emanetleri gelir kaydedilir.
------------------------ / ---------------------------------------
320.06- Bütçe Emanetleri Hesabı 1.000.-
600- Gelirler Hesabı 1.000.-
------------------------ / ---------------------------------------
805- Gelir Yansıtma Hesabı 1.000.-
800- Bütçe Gelirleri Hesabı 1.000.-
------------------------ / ---------------------------------------
Daha sonra yardımcı hesaplar arasındaki aktarma kayıtları yapılır.
------------------------ / ---------------------------------------
320.05- Bütçe Emanetleri Hesabı 3.000.-
320.06- Bütçe Emanetleri Hesabı 3.000.-
------------------------ / ---------------------------------------
------------------------ / ---------------------------------------
320.04- Bütçe Emanetleri Hesabı 17.000.-
320.05- Bütçe Emanetleri Hesabı 17.000.-
------------------------ / ---------------------------------------
320.03- Bütçe Emanetleri Hesabı 20.000.-
320.04- Bütçe Emanetleri Hesabı 20.000.-
------------------------ / ---------------------------------------
320.02- Bütçe Emanetleri Hesabı 25.000.-
320.03- Bütçe Emanetleri Hesabı 25.000.-
------------------------ / ---------------------------------------
320.01- Bütçe Emanetleri Hesabı 244.000.-
320.02- Bütçe Emanetleri Hesabı 244.000.-
------------------------ / ---------------------------------------
Bu işlemlerden sonra bütçe emanetleri hesabının 01 nolu yardımcı hesap kodunda herhangi bir tutarın kalmaması gerekir.
3- Geçmiş Yıllar Olumlu Faaliyet Sonuçları Hesabında Kayıtlı Tutarların Güncellenmesi Kayıtları
Geçmiş yıllar olumlu faaliyet sonuçları hesabında kayıtlı tutarlar, bu hesapların ilgili alt bölümüne aktarılması için bu hesaba borç ve alacak kaydı yapılır.
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
570- Geçmiş Yıllar Olumlu Faaliyet Sonuçları Hesabı (Yılı yardımcı hesabı) |
XXX.- |
|
||||||
|
|
570- Geçmiş Yıllar Olumlu Faaliyet Sonuçları Hesabı (Takip eden dönem yardımcı hesabı) |
|
XXX.- |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
Örneğin; Mahalli idarenin 570- Geçmiş Yıllar Olumlu Faaliyet Sonuçları Hesabına ilişkin yardımcı hesap kodları aşağıdaki gibiyse dönem sonunda yapılacak yevmiye kaydı şu şekilde oluşturulmalıdır;
570- Geçmiş Yıllar Olumlu Faaliyet Sonuçları Hs. 415.000.000.-
570.01- N-1 Yılına Ait Olumlu Faaliyet Sonuçları Hs.308.000.000.-
570.02- N-2 Yılına Ait Olumlu Faaliyet Sonuçları Hs. 44.000.000.-
570.03- N-3 Yılına Ait Olumlu Faaliyet Sonuçları Hs. 10.000.000.-
570.05- N-5 Yılına Ait Olumlu Faaliyet Sonuçları Hs.53.000.000.-
Burada N-4 yılına ilişkin olumlu faaliyet sonucu görünmemektedir. Bu o dönemde olumsuz faaliyet sonucu elde edildiği anlamına gelmektedir. Burada N ile ifade edilenin cari yıl olduğu anlaşılmalıdır. Bilindiği üzere bu hesaba dönem başında kayıt yapılmaktadır ve ilk kayıt N-1 yılının olumlu faaliyet sonucudur.
Öncelikle N-5 yılına ait tutarlar net değer Hs.na aktarılmalıdır.
------------------------ / ---------------------------------------
570.05- Geçmiş Yıllar Olumlu Faaliyet Sonuçları Hs.53.000.000.-
500- Net Değer Hs. 53.000.000.-
------------------------ / ---------------------------------------
Daha sonra yardımcı hesaplar arasındaki aktarma kayıtları yapılır.
------------------------ / ---------------------------------------
570.03- Geçmiş Yıllar Olumlu Faaliyet Sonuçları Hs.10.000.000.-
570.04- Geçmiş Yıllar Olumlu Faaliyet Sonuçları Hs. 10.000.000.-
------------------------ / ---------------------------------------
570.02- Geçmiş Yıllar Olumlu Faaliyet Sonuçları Hs.44.000.000.-
570.03- Geçmiş Yıllar Olumlu Faaliyet Sonuçları Hs. 44.000.000.-
------------------------ / ---------------------------------------
570.01- Geçmiş Yıllar Olumlu Faaliyet Sonuçları Hs.308.000.000.-
570.02- Geçmiş Yıllar Olumlu Faaliyet Sonuçları Hs.308.000.000.-
------------------------ / ---------------------------------------
Bu işlemlerden sonra 570.01- Geçmiş Yıllar Olumlu Faaliyet Sonuçları Hs.nda herhangi bir tutarın kalmaması gerekir.
4- Geçmiş Yıllar Olumsuz Faaliyet Sonuçları Hs.nda Kayıtlı Tutarların Güncellenmesi Kayıtları
Geçmiş yıllar olumsuz faaliyet sonuçları Hs.nda kayıtlı tutarlar, bu hesapların ilgili alt bölümüne aktarılması için bu hesaba alacak ve borç kaydı yapılır.
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
580- Geçmiş Yıllar Olumsuz Faaliyet Sonuçları Hs. (Takip eden dönem yardımcı Hs.) |
XXX.- |
|
||||||
|
|
580- Geçmiş Yıllar Olumsuz Faaliyet Sonuçları Hs. (Yılı yardımcı Hs.) |
|
XXX.- |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
Örneğin; Mahalli idarenin, 580- Geçmiş Yıllar Olumsuz Faaliyet Sonuçları Hs.na ilişkin yardımcı hesap kodları aşağıdaki gibiyse dönem sonunda yapılacak yevmiye kaydı şu şekilde oluşturulmalıdır;
580- Geçmiş Yıllar Olumsuz Faaliyet Sonuçları H 41.000.000.-
580.04- N-4 Yılına Ait Olumlu Faaliyet Sonuçları Hs.41.000.000.-
Burada sadece N-4 yılına ilişkin olumsuz faaliyet sonucu söz konusudur. Bu son beş yıl içinde sadece o dönemde olumsuz faaliyet sonucu elde edildiği anlamına gelmektedir. Burada N ile ifade edilenin cari yıl olduğu anlaşılmalıdır. Bilindiği üzere bu hesaba dönem başında kayıt yapılmaktadır ve ilk kayıt N-1 yılının olumlu faaliyet sonucudur.
Yardımcı hesaplar arasında aşağıda belirtilen aktarma kaydı yapılır.
------------------------ / ---------------------------------------
580.05- Geçmiş Yıllar Olumsuz Faaliyet Sonuçları H. 41.000.000.-
580.04- Geçmiş Yıllar Olumsuz Faaliyet Sonuçları Hs. 41.000.000.-
------------------------ / ---------------------------------------
C- Beşinci Yıl Sonunda Net Değere Aktarma Kayıtları
Zaman aşımı ya da hesapların yıllar itibariyle detaylarının izlenebilmesi ve belirli dönemlerin sonunda hesapların başka hesaplara aktarılabilmesi amaçlarıyla bazı hesapların yıllar itibariyle bölümlenerek izlendiği yukarıda belirtilmiş ve detaylarıyla açıklanmıştır.
Aşağıdaki hesaplarda izlenen bu tutarların, beşinci yılın sonunda net değer hesabına aktarılarak kapatılması gerekmektedir. Bu hesaplar;
519- Değer Hareketleri Sonuç Hesabı
522- Yeniden Değerleme Farkları Hesabı
570- Geçmiş Yıllar Olumlu Faaliyet Sonuçları Hesabı
580- Geçmiş Yıllar Olumsuz Faaliyet Sonuçları Hesabı
Dönem sonlarında bu hesapların yardımcı hesapları arasında aktarma kayıtları yapılacaktır. Ancak N-5 yılına ait yardımcı hesaplarda izlenen tutarların net değer hesabın aktarılması gerekmektedir.
D- Faaliyet Hesaplarının Kapatılması ve Faaliyet Sonucunun Bilânçoyla İlişkilendirilmesi Kaydı
Faaliyet hesapları, kamu idarelerinin faaliyet dönemi süresince tahakkuk eden her türlü gelir ve giderlerinin ekonomik sınıflandırmaya uygun olarak izlenmesi ve faaliyet sonuçlarının üretilmesi için kullanılır.
Muhasebe uygulamalarının, kamu idareleri tarafından hem nakit hem de tahakkuk esasında yürütülmesi gerekmektedir. Nakit esası ve tahakkuk esasına ilişkin açıklamalara kitabın başlangıç bölümlerinde yer verilmiştir. Ancak uygulanan muhasebe sisteminin yeni bir uygulama olması nedeniyle faaliyet hesaplarının kullanımı önem arz etmektedir.
5018 sayılı Kamu Mali yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 51. maddesinde “Kamu gelir ve giderleri tahakkuk ettirildikleri mali yılın hesaplarında gösterilir” denilmektedir. 5018 sayılı Kanuna dayalı olarak Bakanlar Kurulu Kararı ile yayımlanan Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nde tahakkuk esası, bir ekonomik değerin yaratıldığında, başka bir şekle dönüştürüldüğünde, mübadeleye konu edildiğinde, el değiştirdiğinde veya yok olduğunda muhasebeleştirilmesi olarak tanımlanmıştır.
Tahakkuk esaslı muhasebe uygulaması kapsamında, bütçe ile ilgili olsun ya da olmasın idarenin faaliyet dönemi içinde gerçekleştirilen tüm mali işlemlerinin, nakit hareketinin varlığına bağlı kalınmaksızın kaydedilmesi gerekmektedir.
Tahakkuk esaslı muhasebe sisteminin faaliyet hesaplarına yüklemiş olduğu işlevlerin gerçekleştirilebilmesi amacıyla bu ana hesap grubu;
- Gelir Hesapları,
- Gider Hesapları,
- Faaliyet Sonuçları,
hesap grupları şeklinde bölümlenir. Faaliyet hesapları şunlardır;
600 Gelirler Hesabı
610 İndirim, İade ve İskontolar Hesabı
630 Giderler Hesabı
690 Faaliyet Sonuçları Hesabı
-İndirim, iade ve iskontolar hesabının borç bakiyesi dönem sonunda faaliyet hesapları hesabına aktarılır.
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
690- Faaliyet Sonuçları Hesabı |
XXX.- |
|
||||||
|
|
610- İndirim, İade ve Iskontolar H. |
|
XXX.- |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
-Gelirler hesabının alacak bakiyesi, dönem sonunda faaliyet sonuçları hesabına borç aktarılır.
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
600- Gelirler Hesabı |
XXX.- |
|
||||||
|
|
690- Faaliyet Sonuçları Hesabı |
|
XXX.- |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
- Giderler hesabının borç bakiyesi, dönem sonunda faaliyet sonuçları hesabına aktarılır.
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
690- Faaliyet Sonuçları Hesabı |
XXX.- |
|
||||||
|
|
630- Giderler Hesabı |
|
XXX.- |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
- Faaliyet sonuçları hesabının alacak veya borç bakiyesi öz kaynaklar hesap grubu içerisinde yer alan dönem olumlu faaliyet sonuçları hesabı veya dönem olumsuz faaliyet sonuçları hesabına aktarılır.
Dönem faaliyet sonucu olumsuz ise;
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
591 – Dönem Olumsuz Faaliyet Sonucu Hesabı |
XXX.- |
|
||||||
|
|
690- Faaliyet Sonuçları Hesabı |
|
XXX.- |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
Dönem faaliyet sonucu olumlu ise;
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
690 - Faaliyet Sonuçları Hesabı |
XXX.- |
|
||||||
|
|
590 – Dönem Olumlu Faaliyet Sonucu Hesabı |
|
XXX.- |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
Bu işlemlerden sonra faaliyet hesapları ana hesap grubunda yer alan tüm hesaplar kapanır.
Faaliyet sonuçları tablosu, dönem sonunda ilgili varlık ve yabancı kaynak hesaplarında kayıtlı yabancı para cinsinden izlenen tutarların değerlemesi sonucunda oluşan olumlu veya olumsuz farklar ile amortisman uygulaması sonucunda oluşan tutarlar ilgili faaliyet hesaplarına kaydedildikten sonra hazırlanır.
Her faaliyet döneminin sonunda, muhasebe yetkilileri dönem sonu işlemlerini yaparak yeni faaliyet döneminin açılış kaydına esas alınacak kesin mizanı çıkarırlar. Hazırlanan kesin mizanda borç ve alacak kalanı veren hesaplar yeni faaliyet döneminin açılış kaydına esas teşkil eder.
E- Kapanış Kaydı
Kesin mizanın düzenlenmesini takiben, dönem sonunda son yevmiye olarak borç ve alacak bakiyesi veren hesapların kapatılmasını sağlamak için kesin mizanda borç bakiyesi veren hesaplar alacak; alacak bakiyesi veren hesaplar ise borç kaydı yapılarak muhasebe dönemi kapatılır.
Bir basit örnek olarak aşağıdaki yevmiye kaydı yapılabilir;
|
320 |
BÜTÇE EMANETLERİ HESABI |
xxx. |
|
|
|
|
322 |
BÜTÇELEŞTİRİLECEK BORÇLAR HESABI |
xxx. |
|
|
|
|
330 |
ALINAN DEPOZİTO ve TEMİNATLAR HS. |
xxx. |
|
|
|
|
333 |
EMANETLER HESABI |
xxx. |
|
|
|
|
397 |
SAYIM FAZLALARI HESABI |
xxx. |
|
|
|
|
410 |
DIŞ MALİ BORÇLAR HESABI |
xxx. |
|
|
|
|
500 |
NET DEĞER HESABI |
xxx. |
|
|
|
|
570 |
GEÇMİŞ YILLAR OLUMLU FAALİYET SONUÇLARI HESABI |
xxx. |
|
|
|
|
590 |
DÖNEM OLUMLU FAALİYET SONUÇLARI HESABI |
xxx. |
|
|
|
|
102 |
BANKA HESABI |
|
|
|
|
|
120 |
|
GELİRLERDEN ALACAKLAR HESABI |
|
xxx. |
|
|
121 |
|
GELİRLERDEN TAKİPLİ ALACAKLAR HESABI |
|
xxx. |
|
|
140 |
|
KİŞİLERDEN ALACAKLAR HESABI |
|
xxx. |
|
|
150 |
|
İLK MADDE ve MALZEME HESABI |
|
xxx. |
|
|
162 |
|
BÜTÇE DIŞI AVANS ve KREDİLER HESABI |
|
xxx. |
|
|
165 |
|
MAHSUP DÖN. AKTARILAN AVANS ve KREDİLER HESABI |
|
xxx. |
|
|
241 |
|
MAL ve HİZMET ÜRETEN KURULUŞ. YATIRILAN SER. HESABI |
|
xxx. |
|
|
250 |
|
ARAZİ ve ARSALAR HESABI |
|
xxx. |
|
|
251 |
|
YERALTI ve YERÜSTÜ DÜZENLERİ HESABI |
|
xxx. |
|
|
252 |
|
BİNALAR HESABI |
|
xxx. |
|
|
254 |
|
TAŞITLAR HESABI |
|
xxx. |
|
|
255 |
|
DEMİRBAŞLAR HESABI |
|
xxx. |
|
|
258 |
|
YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HESABI |
|
xxx. |
|
|
259 |
|
YATIRIM AVANSLARI HESABI |
|
xxx. |
|
|
|
|
|
|
|
|
[1] Bu başlıkta belirtilen işlemler muhasebe işlemleri birden fazla muhasebe birimi tarafından yürütülen idarelerde yapılmaktadır. Bu açıdan bu başlıktaki dönem sonu işlemleri mahalli idarelerden sadece il özel idarelerini ilgilendirir. Belediyeler, Mahalli İdare Birlikleri, Mahalli İdarelere Bağlı İdareler burada belirtilen dönem sonu işlemlerini yapmazlar.
[2] Kamu idarelerinde henüz bir yeniden değerleme işlemi yapılmamıştır. 2008 sonu itibariyle bu işlem yapılmayacaktır. Hiçbir kamu idaresi mizanında 522- Yeniden Değerleme Farkları Hesabına ilişkin borç ve alacak da herhangi bir tutar olmayacaktır. Yeniden değerleme işleminin Taşınır Mal Yönetmeliği’nin uygulanması açısından muhasebe ile taşınır arasındaki dengeyi de bozacak ve taşınır hesapları özünde tutmayacaktır.
[3] Amortisman işlemleri, 10 Ocak 2008 tarihli ve 26752 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan I Sayı Numaralı Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği Genel Tebliğine göre yürütülecektir.
[4] Mahalli idareler, Bütçe Emanetleri Hs, Geçmiş Yıl Olumsuz ve Olumlu Faaliyet Sonuçları Hesabını yıllar itibariyle güncelleyeceklerdir. İl özel idareleri ise Değer Hareketleri Sonuç Hesabını ayrıca güncelleyecektir.
