BELEDİYE GELİRLERİNİ NASIL ARTIRIYORUZ
Dr. Erkan Karaarslan
1. GİRİŞ
Belediyelerde tarihin en büyük finansman sorunu yaşanmaktadır. Merkezi hükümet gelirlerinde yaşanan düşmeden kaynaklı yerel yönetim yansımaları, ülke ekonomisinde yaşanan sorunlar ve pandemi koşulları bu finansman krizinin makro nedenleri olarak karşımıza çıkarken, belediye giderlerinin engellenemez şekilde artması, asgari ücret ve ücret artışı kaynaklı personel maliyetlerinin sürekli güçlü bir ivmeyle yükselmesi, belediyelerden hizmet beklentisinin sürekli artması ve çeşitlenmesi de bu finansman krizinin mikro, yerel, nedenleri arasında görülmektedir.
Mevzuat değişikliği beklentisi, merkezi hükümetin desteği, arsa ve arazi satışı gibi sabit varlık satışları ile bu finansman krizine çözümler aranırken belediyelerin kendilerine mevzuatla verilen gelirleri de, başta sağlıklı bir sicil ve envantere sahip olmamaları sonra da tahakkuk, mevzuat, takip hataları gibi hataları nedeniyle tahsil edemedikleri görülmektedir.
İmar planının yapılmasını, kullandığı yazılımın yapılmasını ve hatta birçok belediyede en temel iş olarak bilinen kadim çöp toplama hizmetlerinin dahi taşere edildiği bir modelde, veriye ulaşımın oldukça güç olduğu, son derece karışık bir mevzuatla yürütülen, adeta samanlıkta iğne aranan bütün gelir süreçlerinin mevcut belediye personeline yüklenmesi doğru bir yaklaşım değildir. Mevcut belediye gelir personeli hali hazırda rutin gelir tahakkuk ve tahsilat işlemlerine yetişmekte zorlanmaktadır.
Bu nedenle belediyeler, deneyimli, daha önce saha uygulamaları yapmış, veri tabanına erişimi olan, bu veriyi, veri madenciliği teknikleri analiz edebilen, mevzuata hakim uzmanları bünyesinde barındıran organizasyonlarla işbirliği modellerini geliştirerek gelir süreçlerini iyileştirmeli, atıl kalan gelirleri tahsil etmeli ve bu finansman krizinden en az zararla ayrılarak, daha fazla halkına hizmet edecek gelire ulaşmalıdır.
Ayrıca bugüne değin alınması gerektiği halde alınmayan bir geliri almak demek sadece belediye gelirlerini artırmak, belediyelere ilave gelir oluşturmak, belediyelerin finansman krizine derman olmak değildir. Belediyelerde gelir artırıcı çalışmalar yapılması, belediyenin kayıtlarını düzeltmesi yani devlet olması demektir; belediyenin vatandaşına eşit davranması, alması gereken vergiyi herkesten alması, adaletli olması demektir; Belediye gelirlerini araç haline getirerek kentin kalkınmasına katkı sunmak demektir.
Belediye Gelirlerini nasıl artıyoruz hangi araçları kullanıyoruz. Bu yazımda tüm belediyelere yol göstermek amaçlı bir tasnifte bulundum.
2. GELİR ARTIRMA ÇALIŞMALARINDA Kİ ARAÇLAR
2.1. Gelir Artırıcı Çalışmalarda Kullanılacak Veri Tabanları
2.1.1. Tapu Veri Tabanı
Gelir artırıcı çalışmalarda kullanılmak üzere tapu veri tabanı elimizde önemli bir veri olarak bulunmaktadır. Başta emlak vergisi olmak üzere pekçok belediye gelirlerini artırma çalışması bu veri tabanı analizi ile yapılacaktır.
2.1.2. İşyeri Veri Tabanı
Ülkemizde mevcut, kapanan ya da açılan işyerlerine en sağlıklı olarak vergi dairesi kayıtlarından sonra SGK; Ticaret odası, Esnafkarlar odası ve diğer oda kayıtlarından ulaşılabilmektedir. İşyerlerine dayalı vergilendirmeye temel oluşturacak bu veri tabanı elimizde hazır şekilde yer almaktadır.
2.1.3. Enerji ve Doğal Kaynaklar Veri Tabanı
Belediye sınırları içinde yer alan serbest tüketicilere satılan elektrik miktarları, belediyemiz sınırları içindeki maden sahaları ve bunların üretim bilgileri, hes, ges, res gibi yenilenebilir enerji tesisleri veri tabanı, kaynak suyu üretim tesisleri veri tabanı bu alanlardan elde edilecek gelirler için hayati önem taşımaktadır.
2.1.4. Elektronik Haberleşme Veri Tabanı
GSM Operatörleri koordinat bilgileri, Fiber Optik Hat Proje ve hat bilgileri gibi elektronik haberleşme altyapısı veri tabanı bu alanın ücretlendirilmesi için temel gereksinim durumundadır.
2.1.5. Veri Tabanı Geliştirme Modelleri
Sayılan ve hali hazırda elimizde olan veri tabanları, standardize edilmiş ve çeşitli belediyelerde test edilmiş olan resmi yazışma teknikleri ile uçsuz bucaksız geliştirilme potansiyel ve imkanı taşımaktadır. Sürecin ilk aşaması olarak bu yazılarda çeşitli kurumlara gönderilecektir.
2.2. Veri Madenciliği
Belediyede gelir artırma çalışmalarını bir süreç modeli olarak tasarlayacak olursak, Veri tabanı eksiklerinin tamamlanmasından sonra 2. Aşama Veri Madenciliği yoluyla amaca yani olması gereken tahakkuk ettirilecek gelir bilgisine ulaşmaktır. Bu işlemin aşamalarını şu şekilde sıralayabiliriz
Veri Filtreleme: Madencilikte kullanılacak verilerin belirlenme aşamasıdır.
Veri Temizliği: Toplanmış olan verinin içerisinden gereksiz veya tutarsız olanların ayıklanması adımıdır.
Veri Birleştirme: Farklı kaynaklardan elde edilen ve benzer niteliklere sahip ya da ilişkili veriler bu adımda birleştirilir.
Veri Seçme: Temizlenmiş ve birleştirilmiş verilerden, analize uygun olanların seçilme işlemi bu adımda gerçekleştirilir.
Ver Dönüştürme: Eldeki verilerin madencilik için uygun biçime dönüştürülmesi aşamasıdır.
Madencilik Çalışması: Bu aşamada, daha önceden hazırlanmış olan veriler üzerinde, amaca uygun veri madenciliği algoritmaları uygulanır.
Yorumlama ve Doğrulama: Bu işleme Veri Analizi Başlığında aşağıda daha detaylı bir başlık olarak incelemekte fayda vardır.
2.3. Verilerin Analizi
Veri madenciliği uygulaması gerçekleştirildikten sonra, 3. Aşama olarak elde edilen sonuçlar yorumlanır ve bu sonuçların doğrulukları ile ilgili araştırma yapılır. Doğrulama işlemi, farklı uygulamalardan elde edilen sonuçların karşılaştırılması ile gerçekleştirilir. Bu aşama bittiğinde elimizde hem olası tahakkuk ettirilecek gelir unsurları yer alacak hem de yönetime politika oluşturacak ciddi bir bilgi sunulmuş olacaktır. Bu verilerin analizi ile önemli bir karar destek sistemi ağı kurulmuş olacaktır.
2.4. Yazılım
Verilerin analizi sonucu elde edilen yorumlanmış ve doğrulanmış verinin, bir yazılım aracılığı ile tarh ve tahakkukunun sağlanması ve tebliğ edilerek tahsil edilecek aşamaya getirilmesi gerekmektedir.
Bu işlemde gelir süreçlerinin taşere edilmesi kapsamında hizmet alınan organizasyonun bu konuda çok deneyimli proje yöneticisinin koordinasyonunda, bu organizasyonca maliyetlerine katlanılan veri elemanlarınca yapılması gerekmektedir.
2.5. Mevzuat Analizi
Gerek tahakkuk öncesinde bu büyük ham veri tabanının tahakkuka dönüştürülmesi sürecinde, gerekse tahakkuk sonrası süreçlerde mevzuatın çok iyi analiz edilmesi ve tahakkuk hatasından idarenin korunması ile birlikte, mevzuatın yanlış ve eksik yorumuyla ortaya çıkan gelir unsuru varsa bunları da idarenin geliri haline getirilmesi gerekmektedir.
2.6. Saha Taraması
Gelir artırıcı çalışmaların bir kısmı, (bina sınıflarının tespiti, tapuda işyeri olarak görünen yerlerin fiili tespiti, ilan reklam alan ve büyüklükleri vb) saha taraması yapılmasını gerektirmektedir.
Bunlardan fiber optik hatların tespiti gibi bir takım gelir unsurların tahakkuku tamamen saha elemanlarının çalışma ve tespitlerine dayanmaktadır. Saha elemanı çalışması yüksek maliyetli ve zaman alan bir işlemdir. Öngördüğümüz modelde saha çalışması azaltılmış olmakla birlikte sıfırlanması da mümkün değildir.
2.7. Uygulama ve Tahakkuk
Bu aşamada tespit edilen ve doğrulanan gelir unsurlarının tek tek tahakkuk kayıt taslakları oluşturulmaktadır.
2.8. Tahsilatın Hızlandırılması
Tahsilatlarının hızlandırılması için; yapılandırma kanununun sunduğu imkanlardan yararlanmak, tebligat hukukunun tüm gereklerini yerine getirmek; uzlaşma mevzuatını iyi kullanmak en etkili araçlarımızdan olarak tasarlanacaktır.
