* Mali Kılavuz Dergisinin 47. Sayısında Yayımlanmıştır.
220 NOLU GELİRLERDEN ALACAKLAR HESABININ KULLANIMI
Erkan KARAARSLAN
Muhasebat Başkontrolörü
SGK Kurumsal Gelişim Daire Başkanı
info@erkankaraarslan.org
Kamu idarelerinde yılı içinde tahakkuk eden ve ertesi yıl tahsil edilecek gelir tahakkuklarının izlenmesi için 220 no.lu Gelirlerden Alacaklar Hesabı, Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinde, öngörülmüştür. Tahakkuk bazlı muhasebe sisteminin olmazsa olmazlarından birisi de hesapların vade yapılarına göre ayrılması ve buna göre izlenmesidir. Alacakların vade yapısına uygun bir şekilde izlenmesi tahakkuk bazlı muhasebe uygulaması ile birlikte kamu muhasebesine girmiştir. Daha önceki muhasebe uygulamalarında alacaklar vade yapılarına göre ayrılmamakta sadece alacağın takipli, tehirli ya da tecilli olması durumunda ayrı hesaplar kullanılmaktaydı.
Kamu gelir mevzuatı içinde 220 no.lu hesapta izlenmesi gereken, yani yılı içinde tahakkuk ettiği halde, ertesi yıl tahsili gereken gelir kalemleri azınlıktadır. Ancak bu 220 no.lu hesabın hiç kullanılmayacağı sonucunu doğurmaz.
Kamu muhasebeciliğinde taşların yerinden oynamasından bu yana hayli uzun bir zaman geçmiş olmasına karşın sular durulmadı. 220 no.lu hesabın hiç kullanılmaması ya da kullanılamayacak detay kodlardan kullanılması, 120 no.lu hesabın 220 no.lu hesaptan yapılan aktarmalar dışında 121 no.lu hesaba aktarılarak yıl sonlarında devir vermemesi, gelir tahakkuku hesaplarının tahakkuk bilgi sistemlerinden edinilen verilerle örtüşmemesi, gelir tahakkuklarını gösteren hesapların alacak bakiyesi vermesi de suların durulmadığının küçük birer örneğidir.
Bu çalışmada gelir mevzuatımız taranarak 220 no.lu hesaba borç kaydı gereken tutarlar detaylı bir şekilde ele alınacaktır. Çalışma bütçe gelirlerinin ekonomik kodunda yer alan 771 gelir kodu esas alınarak yürütülecektir.
Vergi, resim, harç ve benzeri malî yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır. Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin gelirlerinin kanuni dayanakları bütçelerinde gösterilir. Bütçelerde yer alan gelirler, ilgili kanunlarında belirtilen usullere göre tarh, tahakkuk ve tahsil edilir.
Gelir mevzuatımıza göre, 220 No.lu hesaba kaydedilerek izlenmesi gereken tutarlar, yani yılı içinde tahakkuk eden ancak ertesi yıllarda tahsil edilmesi gereken gelirler, şunlardır.
Veraset ve intikal vergisi, mülkiyet üzerinden alınan vergiler başlığı altında 01.2.1.01 ekonomik kodu altında izlenmektedir. Bu ekonomik kodlama altında, 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanununa göre tahakkuk eden, takibe alınan, tecil edilen ve tahsil edilen veraset ve intikal vergisi izlenmektedir.
7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun 19. Maddesine göre, vergi Mayıs ve Kasım aylarında olmak üzere üç yılda eşit taksitlerle ödenir. Vergi yarışma ve çekilişlerle ilgili ise ödeme beyanname verme süresi içinde yapılır.
Beyanname süreleri ise şu şekilde düzenlenmiştir. Ölüm Türkiye’de, mükellefleri de Türkiye’de ise, beyanname 4 ay içinde; Ölüm Türkiye’de mükellefleri yurtdışında ise, 6 ay içinde; Ölüm yurt dışında mükellefleri Türkiye’de ise, 6 ay içinde; Ölüm yabancı bir ülkede mükellefleri ölümün olduğu ülkede ise, 4 ay içinde, Başka bir yabancı ülkede ise 8 ay içinde verilir. Diğer intikallerde bir ay içinde verilir. Çekiliş ve yarışmalarda ve futbol müsabakalarına ait müşterek bahislerde takip eden ayın 20’inci günü akşamına kadar verilir.
Harcamalara katılma payı 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununda düzenlenmiştir. Kanunun 86. Maddesi yol harcamalarına katılma payını, 87. Maddesi kanalizasyon harcamalarına katılma payını, 88. Maddesi ise su tesisleri harcamalarına katılma payını düzenlemiştir.
Harcamalara katılma payları, bir program dahilinde veya istek üzerine doğrudan doğruya yapılan işlerde, bu hizmetler dolayısıyla yapılan giderlerin tamamıdır. Yapılacak giderler peşin ödendiği takdirde bu paylar ilgililerden yüzde yirmibeş noksanı ile alınır. Ancak, bu tür hizmet giderleri Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ile İller Bankası tarafından tespit edilen ve yayınlanan rayiç ve birim fiyatlara göre hesaplanan tutarları aşamaz. Özel Devlet yardımları, karşılıksız fon tahsisleri, bu işler için yapılacak bağış ve yardımlar ve istimlak bedelleri giderler tutarından indirilir. Harcamalara katılma payları bina ve arsalarda vergi değerinin yüzde 2'sini geçemez.
Yol Harcamalarına Katılma Payı, bu hizmetin yapıldığı yollardan faydalanan, Su Tesisleri İle Kanalizasyon Harcamalarına Katılma Payları ise hizmetten faydalanma şekillerine göre ilgili gayrimenkul sahipleri arasında hesaplanan katılma payları toplamının ilgili gayrimenkullerin vergi değerleri toplamına oranlanarak dağıtılması suretiyle hesaplanıp tahakkuk ettirilir. Şu kadar ki, ibadet yerleri hakkında harcamalara katılma payı tahakkuku yapılmaz. Harcamalara katılma paylarının tahakkuku, işler hangi ihale usulü ile yapılmış olursa olsun, hizmetin tamamlanarak halkın istifadesine sunulmuş olmasından sonra yapılır. Hesaplanan paylar, mükelleflerin soyadları, adları, adresleri ve kendilerine isabet eden pay miktarını gösteren ve mahiyetlerine göre mahalle, cadde ve sokak itibariyle düzenlenecek tahakkuk cetvellerinin bir ay süre ile belediye ilan yerlerine asılması suretiyle ilan olunur.
Harcamalara katılma payları belediyelerce veya bunlara bağlı müesseselerce, payların ilan ve tebliğ edildiği yılı takip eden yıldan itibaren iki yılda ve dört eşit taksitte, peşin ödemelerle tahakkuk tarihinden itibaren bir ay içinde tahsil olunur. Ancak, yukarıda yazılı ödeme sürelerini, ilgili belediyelerin teklifi üzerine, 5 yıla (peşin ödemelerde bir yıla) kadar uzatmaya ve buna göre taksit sürelerini tespit etmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir. Bakanlar Kurulunca bu yetkinin kullanılması halinde, uzatılan ödeme süreleri için belediyeler, belediye meclislerinin kararı üzerine ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uyarınca alınan tecil faizi oranını aşmamak üzere faiz alabilirler.
Kamu Harcamalarına Katılma Payları 05.2.4 ile başlayan ekonomik kodlarda izlenir. Mahalli idarelerce verilen kamu hizmetlerine (kanalizasyon, içe suyu, yol gibi) ilişkin olarak bu hizmetlerden yararlananlardan alınan katılma payları da bu bölümde 51-90 kod aralığında izlenecektir.
Gün sonunda tahakkuk bordrosundan muhtelif mükellefler adına veraset ve intikal vergisi olarak 450.000.TL tahakkuk ettirildiği anlaşılmıştır.
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
120 - Gelirlerden Alacaklar Hesabı |
150.000.- |
|
|||||||
|
220 - Gelirlerden Alacaklar Hesabı |
300.000.- |
|
|||||||
|
|
600- Gelirler Hesabı |
|
450.000.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
Tahakkuk eden verginin 75.000.- TL.lik kısmı vadesinde tahsil edilmiş diğer 75.000.- TL.lik kısmı ise vadesinde tahsil edilemeyerek takibe alınmıştır.
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
102- Banka Hesabı |
75.000.- |
|
|||||||
|
121- Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabı |
75.000.- |
|
|||||||
|
|
120- Gelirlerden Alacaklar Hesabı |
|
150.000.- |
||||||
|
805- Gelir Yansıtma Hesabı |
75.000.- |
|
|||||||
|
|
800- Bütçe Gelirleri Hesabı |
|
75.000.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
31.12.2010 tarihinde, duran varlıklar ana hesap grubunda izlenen, 220 nolu Gelirlerden Alacaklar Hesabının 2011 yılını ilgilendiren 150.000.-TL’ lik kısmı dönem sonu işlemi olarak 120-Gelirlerden Alacaklar Hesabına aktarılmıştır.
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
120 - Gelirlerden Alacaklar Hesabı |
150.000.- |
|
|||||||
|
|
220 - Gelirlerden Alacaklar Hesabı |
|
150.000.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
Gelirlerden alacaklar hesabında kayıtlı tutarlar ertesi yıl ödenmek üzere tecil edilmiştir.
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
222- Gelirlerden Tecilli ve Tehirli Alacaklar Hesabı |
225.000.- |
|
|||||||
|
|
120 - Gelirlerden Alacaklar Hesabı |
|
225.000.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
Gelirlerden alacaklar hesabında kayıtlı 150.000.- TL’lik tutarın terkin edildiği yıl sonu envanteri sırasında tespit edilmiştir.
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
630 – Giderler Hesabı |
150.000.- |
|
|||||||
|
|
220 - Gelirlerden Alacaklar Hesabı |
|
150.000.- |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
Devlet muhasebesi artık 20.000 satıra yaklaşan detayda bir hesap planı ile uygulanmaktadır. BU hesap planının hem ana omurgasının hem de detaylarının oluşturulmasında ve bunların kural setleri ile tanımlarının yapılmasında çok önemli görevler almış birisi olarak, Devlet Muhasebesi Hesap Planı bütün hayatım boyunca bir övünç kaynağım olacaktır. Ancak hesap planları yaşayan ve sürekli geliştirilmesi gereken organizmalardır. Bu bağlamda tahakkuk eden gelirlerin izlendiği 12 ve 22 nolu faaliyet alacakları hesap grubundaki hesapların detaylarının mevzuat taranarak sadeleştirilmesi gerekir. Bu çerçevede tahakkuku tahsiline bağlı gelirler bu gruplardan çıkarılmalı ve yılı içinde tahakkuk edip ertesi yıllarda tahakkuk etme imkanı olmayan gelirler 220 nolu hesabın detaylarında yer almamalıdır. Bu tür düzenlemeler hesap planlarında yer aldığı sürece hesabın işleyişindeki hatalar azalacaktır.
Tahakkuk bazlı son derece önemli bir muhasebe sistemi geliştirilmiş olmasına karşın uygulamada eski usule benzer bütçe muhasebesi ve bu muhasebenin devamı şeklindeki hesap kayıtları yapılmakta bunun dışındaki kayıtlar ise son derece kısıtlı bir şekilde uygulanmaktadır. Bu nedenle tıpkı tahakkuk, taahhüt, ödenek, dönem ayırıcı işlemler ve karşılık ayırma işlemleri gibi gelir tahakkuku işlemleri de sağlıklı bir şekilde kaydedilmemektedir.
Muhasebe sonuçlarını tam detaylarıyla görme imkanına sahip değiliz bunlar Muhasebat Genel Müdürlüğünce yayımlanmıyor. Ancak muhasebe birimi uygulamalarından biliyoruz ki 220 nolu hesaba kaydı hiçbir şekilde mümkün olmayan bir çok tutar bu hesapla ilişkilendirilmekte bu hesapta izlenmesi gereken tutarlar ise bu hesaba kaydedilmemektedir. Muhasebe uygulamaları vererek siz duyarlı okuyucularımın canını daha da fazla sıkmak istemem.
Kamu muhasebeciliğinde gelinen nokta gerçekten can sıkıcıdır. Gerek hesap, kayıt ve raporlama işlemleri gerekse kamu mali yönetiminin diğer unsurları çok sağlıksız bir şekilde yürütülmektedir. Kanımca burada en az hatalı kesim uygulayıcılardır.
Öncelikle kamu muhasebesi alanında denetim yapanların sonra da karar verici, mevzuat hazırlayıcı ve uygulayıcıların eğitiminin sağlanması ve kamu muhasebesi alanında denetimin ağırlaştırılarak tüm kamu kesimini kapsar bir şekilde geliştirilmesi ve muhasebe denetimi standartlarının oluşturulması ile soruna bir nebze çare bulunacağı kanısındayım.
